Zeven concerten, netjes gespreid over een maand tijd. Novecento is nog steeds een buitenbeentje onder de festivals, maar wie tussendoor Transit en Festival+ meepikt, zal in oktober meer tijd in de concertzaal doorbrengen dan erbuiten. Samen met Novecento’s twee muzikale broers biedt het Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant ook dit jaar weer onderdak aan de klassieke muziek van het verre verleden tot en met het kakelverse heden.
Steven Osborne (foto: Ben Ealovega)
Ondertussen is Novecento aan haar twintigste editie toe. Een reden om de bloemetjes buiten te zetten? Zeer zeker. Toch boet de programmatie deze jaargang niet in aan kwaliteit of complexiteit. Had de organisatie gemikt op een editie die als een zomerse cocktail naar binnen gleed, dan had de Schotse pianist Steven Osborne het kanaal niet moeten oversteken. Met Olivier Messiaens ‘Vingt regards sur l’enfant-Jésus’ staat immers een van de meest intense en uitputtende werken uit de 20ste-eeuwse pianoliteratuur op de agenda. Gespreid over ruim twee uren speelt Osborne zonder onderbreking elk van de 20 reflecties op zinsneden uit de Bijbel, die Messiaen aanzetten om diep religieuze, ongrijpbare muziek te componeren. Osborne’s opname van de ‘Vingt regards’ voor Hyperion is overigens een referentie die naast de interpretaties van Pierre-Laurent Aimard en Roger Muraro mag staan. Dat Osborne de geest van de partituur uitstekend benadert, heeft hij onder meer te danken aan Yvonne Loriod (Messiaens weduwe), die tijdens het studeren een oogje in het zeil hield. Vanuit haar herinnering kon ze de soms ongrijpbare schriftuur vertalen naar een sentiment, dat Osborne op zijn beurt in een extreem gelaagde pianotextuur omzette. Bijna paradoxaal is dat Novecento Osborne uitnodigt in de Grote Aula Maria Theresia, waardoor Messiaens meesterwerk het gevaar loopt een academisch aura te krijgen. In geval Osborne zijn discografie eer aan doet en een even zinderend-energetische als rijkgeschakeerde lezing van het werk geeft, dan zal het publiek echter gauw vergeten dat het zich eigenlijk niet in een concerttempel bevindt.
Quartet-Lab (foto: Chris Dodd)
Osborne is niet de enige internationale klepper die Novecento aandoet. Ook quartet-lab, vorig jaar nog te gast op het KlaraFestival, maakt een tussenstop in Leuven. Het kwartet, waarvan cellist Pieter Wispelwey en violiste Patricia Kopatchinskaja de bekendste leden zijn, experimenteert met de kwartetformule en profileert zich expliciet als een laboratorium. Zo hoeft niet elk werk er een te zijn waarin de vier musici aantreden. Ook improvisaties, in groep of solo, krijgen een plaats in een geheel waarin vroeger en nu worden verbonden. In dat opzicht is het quartet-lab een gedroomde gast voor het Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant, dat niets liever wil dan illustreren dat klassieke muziek vandaag nog steeds wordt gemaakt in een springlevende scène. Met ‘Black Angels’, George Crumbs bijtende anti-Vietnam aanklacht, is het quartet-lab inmiddels al ruim een jaar op tournee. Door het spektakelgehalte van dit werk, waarvoor de muzikanten hun instrumentarium moeten uitbreiden met elektronica, gongs en kristallen glazen, is een uitvoering ervan altijd meer gericht op de ervaring dan op de esthetiek of het klankbeeld zelf. De ondertitel ‘Thirteen Images from the Dark Land: a parable on our troubled contemporary world’ doet er overigens geen twijfel over bestaan: Crumb wil zijn publiek doordringen van een idee. Het contrast met Beethovens vroege opus 18 nr. 4, een klassiek georiënteerd stuk, kon moeilijk groter zijn. Met Bohuslav Martinů’s drie madrigalen en Maurice Ravels sonate voor viool en cello zonderen leden van het lab zich overigens af in kleinere groepen, waardoor de concertavond er een wordt waarin vanuit intimiteit wordt uitgedeind richting grootschaligheid.
Mark Wigglesworth (foto: Ben Ealovega)
Evenzeer afkomstig van de internationale scène zijn Stella Doufexis en Daniel Heide, het duo dat in 2013 een schitterend debuut afleverde bij Sony, uitsluitend gewijd aan Debussy. Als Duitse met Griekse roots lijkt Doufexis niet in de ideale uitgangspositie te zitten om de Franse poëzie van Verlaine en Mallarmé te vertolken, maar schijn bedriegt. Ze maakt niet de vergissing van de tekst op het tweede plan te plaatsen, maar vertrekt er echt uit. De melodie schraagt ze er gevoelvol rond, terwijl Daniel Heide doortastend begeleidt. Hun verhouding is er een waarin rust en spanning elkaar voortdurend afwisselen. Geen vast rolpatroon, maar een continue eb en vloed van stem en klavier, op zoek naar een broos evenwicht dat zowel de muziek als de woorden recht doet. Met liederen van Debussy, Berg en Mahler grijpt het duo naar het repertoire dat hen het meest ligt. Zoals te verwachten op Novecento wordt het geen hapklare avond, maar wel een van verstilling, en schoonheid via verstilling. De Brit Mark Wigglesworth sluit tenslotte het lijstje van buitenlanders af. Aan het hoofd van deFilharmonie zet hij een feestelijk punt achter deze editie van Novecento. Ravels ‘La Valse’ en ‘Boléro’ vormen het extatische deel van de avond, Shostakovich’ vijfde symfonie is het meer ironische sluitstuk. De componist verwerkte er een aantal volkse thema’s in, uiterlijk geheel naar wens voor de communistische partij, maar inwendig de hersenspoeling van Stalin en de zijnen veroordelend. Tot op vandaag is het een van de meest uitgevoerde symfonieën van Shostakovich, en wel precies omwille van de tweeledigheid tussen toegankelijke melodieën en het sarcasme waarmee de componist dat materiaal onder handen nam.
Onder de noemer “van onbekend naar bemind” laat het Quatuor Danel zich zien en horen. Inderdaad zijn het derde strijkkwartet van Nikolai Roslavets en het tweede van George Enescu geen standaardwerken uit het repertoire. Het Danel kwartet springt echter al jarenlang in de bres voor componisten die door de tand des tijds dreigen aangevreten te worden. Net daarom kozen ze, in overleg met klarinettist Roeland Hendrikx, als kers op de taart niet voor een publiekslieveling zoals Mozarts of Brahms’ klarinetkwintet, maar wel voor dat van Hindemith. Dat kwintet behoort zonder twijfel tot de meer lyrische werken van de componist, die met grote naturel de warmte van de klarinet wist te verbinden aan de scherpte en de dynamische mogelijkheden van het strijkkwartet. Ook het Goeyvaerts String Trio koos er overigens voor niet alleen te komen opdagen. Het trio wist Jan Michiels te engageren, evenzeer voor repertoire dat geen gemeengoed is onder muziekliefhebbers. Behalve Arnold Schönbergs trio opus 45 staat het concert in het teken van meer obscuur werk uit de 20ste-eeuw. Het werk met het grootste spektakelgehalte wordt allicht Karel Goeyvaerts pianokwartet met magnetofoon, waarin de musici moeten inspelen op een klankband met nieuwsberichten in diverse wereldtalen. Iannis Xenakis ‘Ikhoor’ is dan weer een exuberante explosie aan geluid, terwijl Norbert Rosseau’s pianokwartet en Nikos Skalkottas tweede strijktrio voortborduren op Schönbergs theoretische muzikale benadering, zoals Michiels zal illustreren met diens abstracte ‘Sechs kleine Klavierstücke’. Voor het openingsconcert kijkt de organisatie van Novecento tenslotte om het hoekje richting multimediaconcerten. Peter Missotten, die als videokunstenaar eerder al in zee ging met het Toneelhuis, zal immers voor visuele input zorgen bij de ‘Vesalli Icones’ van Peter Maxwell Davis. Voor die partituur vertrok de componist uit veertien platen van Andreas Vesalius, die hij een Bijbelse connotatie gaf door er staties uit de kruisweg aan te koppelen. Een vrolijker tegengewicht krijgt dit concert overigens niet, want met Benjamin Brittens derde suite voor cello solo zit het publiek van meet af aan in een behoorlijk melancholische sfeer. Als Pieter Wispelwey de rechtstreekse impact van zijn opname van dit werk live kan waarmaken, dan wordt het een adembenemende opening. Anders dan bij Wispelwey het geval is, worden opnames van het Amsterdamse Nieuw Ensemble dan weer niet altijd door vaktijdschriften opgepikt, maar het engagement van een dirigent als Ed Spanjaard, die al jaren met het collectief werkt, zegt genoeg.
Met de mix tussen nationaal en internationaal, tussen multimedia en concert, tussen feest en complexiteit, tussen onbekend en bemind en tussen opkomende ensembles en gereputeerde musici, doet Novecento ook tijdens haar twintigste editie weer wat het al altijd heeft gedaan: kwaliteit bieden op minder evidente locaties; buiten de grote concertzalen, waardoor net meer intimiteit en spontaniteit in de hand worden gewerkt.
Meer over Novecento 2014
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
