Laus Polyphoniae 2013

---

Eind augustus heeft in het kader van het Festival Van Vlaanderen Antwerpen de 20ste editie van Laus Polyphoniae plaats, een festival dat doorheen de jaren een internationale faam heeft opgebouwd in de wereld van de oude muziek. Getuige daarvan zijn niet alleen de optredende en terugkerende topensembles, maar ook de uitverkochte zalen.

Voor elke editie wordt het programma van Laus Polyphoniae rond een thema uitgewerkt. Voor de eerste was dat Lassus, voor de twintigste de historische figuur van Elizabeth I. Haar regeerperiode van vijfenveertig jaar vormde niet toevallig een bloeiperiode voor de muziek in Engeland. De dochter van het beroemde en beruchte koppel Hendrik VIII en Anna Boleyn regeerde in de periode van John Dowland, Thomas Tomkins, Orlando Gibbons en William Byrd.

Onder het bewind van Elizabeth I beleefde de Chapel Royal, de koninklijke Britse hofkapel, hoogdagen. De  vorstin was bereid haar muzikanten hoge salarissen te betalen, maar die moesten dan ook wel bereid zijn geregeld mee te reizen wanneer ze voor langere tijd uithuizig was.

Verder was de overgang van de zestiende naar de zeventiende eeuw natuurlijk ook de periode van William Shakespeare en het tijdgewricht waarin de filosoof Thomas Hobbes geboren werd: een meer dan boeiende en beslissende periode voor de Britse geschiedenis en cultuur.

Grootschalig

Met het artistieke en het recettesucces van de afgelopen edities hebben de organisatoren van Laus Polyphoniae weinig redenen om het concept van het festival aan te passen. Zeker niet wanneer dat op zich al heel gevarieerd is. Een festival kan ook meer zijn dan een reeks concerten en dat weten ze in Antwerpen al van voor het begrip “belevingsfestival” een modeterm werd in de wereld van de zomerfestivals.

Toch ligt de focus nog steeds op de concerten, al kunnen die dan op heel verschillende momenten van de dag plaats vinden. ‘s Avonds is het podium van verschillende zalen telkens voor een groter ensemble. De aftrap gebeurt op 23 augustus in de St.-Pauluskerk met het Huelgas Ensemble. Geen groep die zo veel op Laus Polyphoniae te gast was als dit vermaarde gezelschap van Paul Van Nevel. Het uitgebreide ensemble brengt Thomas Tallis’ veertigstemmige ‘Spem in Alium’ en muziek van Derrick Gerarde en Italiaan Alfonso Ferrabosco, componisten die naar Engeland zijn uitgeweken.

Tijdens het slotconcert op 1 september herneemt een alliantie van I Fagiolini, het Octopus Kamerkoor, The City Musick & The English Cornett and Sackbut Ensemble Tallis’ grootschalig werk, in combinatie met het even groots opgezette ‘Ecce Beatam Lucem’. Het is immers dit werk van de Italiaan Alessandro Striggio dat, zo wordt beweerd, Tallis zou geïnspireerd hebben om ook zo’n tour de force op te zetten. Met I Fagiolini haalt Laus Polyphoniae overigens een van de ensembles in huis die het meest vertrouwd is met de grootschalige werken van Striggio, want de groep realiseerde in 2011 de eerste opname van diens (opnieuw) veertigstemmige mis die voor het afsluitende ‘Agnus Dei’ zelfs tot zestig individuele partijen uitgebreid wordt. Ook dit werk zal op de slotavond van Laus Polyphoniae te horen zijn.

Tussen de twee “massaproducties” van het eerste en het laatste concert van het festival  zijn ook Elin Manahan Thomas & Fretwork te horen in luitliederen van de reisgrage Dowland en Mezzaluna & Vox Luminis in ‘The Triumphes of Oriana’, een collectie madrigalen waarschijnlijk ter ere van koningin Elizabeth. Contrapunctus brengt in de St.-Joriskerk amusementsmuziek van de Chapel Royal en The Spirit of Gambo werkt met topzangeressen Claron McFadden en Emma Kirkby samen voor ‘The Silver Swan’: madrigalen en motetten van Orlando Gibbons.

Op 26 augustus is Stile Antico te gast in de St.-Pauluskerk. Het twaalfkoppige ensemble (netjes drie zangers per stemgroep) dat steevast zonder dirigent werkt, tourde al met Sting, maar vestigde vooral haar reputatie onder eigen naam. Het programma dat het op Laus Polyphoniae brengt, bracht het vijf jaar geleden uit op het album ‘Heavenly Harmonies’. De afwisseling van homofoon gezette psalmen van Thomas Tallis en complexere, polyfone motetten van William Byrd werd door de pers bedolven onder de lovende kritieken: een Diaposon d’Or, een 10/10 in Classics Today en de Preis der Deutschen Schallplattenkritik op.

Een blik op de toekomst

Laus Polyhoniae heeft de gewoonte om het jaarlijkse thema niet zo eng te interpreteren dat de programmatorische deur zwaar op slot gaat. Zonder vrijblijvend te worden, wordt de thematiek op een muzikaal verantwoorde manier uitgerekt tot in de eenentwintigste eeuw. Zo ver zoekt Gallicantus het niet wanneer ze op de voorlaatste dag het programma van haar cd ‘Dialogues of Sorrow’ brengt. Deze vaak aangrijpende muziek werd geschreven bij het overlijden van Henry, de oudste zoon van James I, de koning die na Elizabeth I de troon besteeg. Met bijbelse en speciaal voor deze gelegenheid geschreven teksten wordt de dood van de kroonprins betreurd door een hele reeks componisten, waaronder Robert Ramsey, Thomas Weelkes (met zijn ontroerende ‘When David Heard’), Thomas Tomkins en Giovanni Coprario.

De droefgeestige sfeer wordt doorgetrokken naar de slotdag van het festival. Om 13u brengen de Capilla Flamenca en het HERMESensemble dan klaagliederen van Jeremia uit het oeuvre van Engelse renaissancecomponisten en een nieuw werk van de Vlaamse componist Daan Janssens, waarmee Laus Polyphoniae het verleden inruilt voor de muzikale actualiteit.

(Bijna) de klok rond

In de traditie van de grote weidefestivals, speelt Laus Polyphoniae zich niet alleen af tijdens de klassieke uren van het avondconcert. De klok rond is wat veel gezegd, al komen The Tallis Scholars en Psallentes op 25 augustus aardig in de buurt. De twee gerenommeerde ensembles brengen een repertoire van polyfonie uit de periode van Elisabeth I, gecombineerd met gregoriaans, op de momenten zoals dat in die periode voor de Divine Office gebruikelijk was. The Tallis Scholars en Psallentes beginnen er aan om 1u ’s nachts met de metten en gaan via de lauden (4u), de priem (6.30u), de terts (9.15u), de sext (12u), de none (15.30u) en de vespers (18.45u) door tot aan de completen van 21.15u. Voor de concerten van deze uitgerekte marathonsessie in AMUZ zijn voor bezoekers in mindere conditie ook afzonderlijke tickets verkrijgbaar.

Psallentes verzorgt enkele dagen later ook nog een nocturne in de St.-Andrieskerk waar het te horen zal zijn in het hen vertrouwde gregoriaans, maar ook in polyfone composities van John Sheppard en John Tavener die hun stempel drukten op de Engelse muziek in periode die voorafging aan het bewind van Elizabeth I. Andere laatavondconcerten zijn er met de terugkeer van het Huelgas Ensemble (lamentaties van Robert White en Alfonso Ferrabosco, op de beroemde teksten van de profeet Jeremia), en het eveneens opnieuw opduikende Vox Luminis dat religieuze muziek van Thomas Morley en Thomas Weelkes brengt. Laus Polyphoniae regular Jordi Savall werpt met zijn Hespèrion XXI dan weer een blik op het kaatsspel tussen verschillende renaissancecomponisten die via muzikale citaten en referenties naar elkaar verwijzen. Een andere wisselwerking is te horen op 24, 26 en 27 augustus en het Rubenshuis. Daar en dan combineren Jan Decleir en Kris Verhelst muziek met literatuur: hij leest voor uit werk van Shakespeare, zij speelt uit het Fitzwilliam Virginal Book. Alle nocturens beginnen om 22.15u.

Shepherd’s pie

Voor de vroege vogels zijn er ook middagconcerten om 13u in AMUZ. Hier ligt het accent op kleinschalige bezettingen, niet zelden met instrumenten die Elizabeth I zelf ook leerde bespelen. Tasto Solo en Kenneth Weiss zijn te horen in virginaalmuziek van Hugh Ashton, William Cornysh en William Byrd en luitist Jakob Lindberg speelt muziek die geklonken moet hebben in de privévertrekken van de koningin.

Net iets ruimer van opzet zijn de concerten waarbij een hele familie van een instrument wordt ingezet. Zo speelt Phantasm op 27 augustus werken voor 3 gamba’s en is het luitkwartet Chordophony enkele dagen later te horen. Luitensembles konden in het Engeland van de eerste helft van de zeventiende eeuw tot twintig muzikanten sterk zijn. Van die muziek is echter niets bewaard gebleven. Toch wagen de muzikanten van Chordophony zich aan een reconstructie: niet zoals de muziek geklonken heeft, maar zoals die mogelijk geklonken heeft.

Het reguliere concertaanbod van Laus Polyphoniae is traditioneel omkaderd met activiteiten in de rand. Zo zijn er op 24 en 25 augustus kleine optredens op verschillende locaties in het kader van de International Young Artist’s Presentation. Deze worden bezocht via een groepswandeling die vertrekt om 10u aan het MAS. Verder is er een themalezing en zijn er opnieuw vier Concertos par Bebes waarbij kleuters tot vijf jaar kunnen kennismaken met muziek. Voor deze voorstellingen zijn echter alleen nog plaatsen voor volwassenen beschikbaar.

Om het plaatje helemaal af te werken, worden in AMUZ op bepaalde dagen van het festival enkele oerklassieke Engelse gerechten geserveerd: van roast beef tot shepherd’s pie. Een thema is bij Laus Polyphoniae immers steeds meer dan een promotionele tool, of een vlag om achter weg te kruipen. Thematisch en muzikaal ter zake, Laus Polyphoniae blijft een voorbeeld van hoe het moet, of toch minstens kan.

De beschermde werken kunnen door de internetgebruiker gratis geconsulteerd worden, met uitsluiting van verdere reproductie en/of openbare mededeling ervan. Deze site wordt onderhouden conform de afspraken met de Belgische auteursrechtenvereniging SABAM.
Gebruiksvoorwaarden | Contactgegevens | Mobiel | Ontwerp en realisatie: Studio Hert