Zelf beweert hij dat zijn Debussy-“fanatisme” zou te wijten kunnen zijn aan een interview dat hij op televisie zag met Olivier Messiaen, die bewonderend sprak over het werk van de impressionist. Sedertdien profileerde Jean-Efflam Bavouzet zich wereldwijd als een Debussy-interpreet. Hoewel zijn klemtoon de laatste jaar meer verschoven is in de richting van het Austro-Germaanse repertoire, was hij zo vriendelijk gehoor te geven aan de wens van de Handelsbeurs om Debussy te vertolken. In contrast met Beethoven hoe dan ook een fascinerend programma!
Jean-Efflam Bavouzet (foto: Paul Mitchell)
Hoe onvergetelijke momenten ontstaan, weet Jean-Efflam Bavouzet zelf ook niet. Hoe noemt muziek een mystieke ervaring, maar concerten van hem blijven ook altijd heel aards. Zijn vorige passage in de Handelsbeurs dateert inmiddels al van vier jaar geleden, toen de man een indrukwekkend programma vervoltooide met een toemaatje van Massenet. Hij liet het publiek raden van welke Franse operacomponist hij iets zou spelen, waarna een over- en weergeroep vanuit de zaal ontstond waar de pianist spontaan op inpikte. Bavouzet is dus in geen geval het soort autistisch genie dat zich achter het klavier verschuilt en het publiek amper in de ogen durft kijken. Wat hij doet, doet hij welbewust voor het publiek, dat zijn generositeit ook achteraf kan merken wanneer de man bijvoorbeeld met de glimlach cd's signeert. Niets is geforceerd aan hoe deze muzikant zich tot de wereld verhoudt – en toch is dit een van dé meest uitzonderlijke pianisten van dit moment, iemand die zich zonder schroom met de neus in partituren in zijn cd-boekjes laat afbeelden. Kortom zijn de vormelijkheden waar de grote labels hun sterren toe dwingen (een sterpianist moet tegenwoordig stoer, sexy en eeuwig jong lijken), niet aan hem besteed. Bij Chandos zit hij goed, zegt hij: vrij om op te nemen wat hij wel, en samen te werken met mensen die hem inspireren.
Oorspronkelijk zou Bavouzet in Gent de 33e sonate van Haydn spelen, maar dat werk komt nu te vervallen ten bate van de welbekende 'Douze études' van Debussy. De componist voltooide ze drie jaar voor zijn dood, terwijl hij de term "impressionisme" al van zijn puur sfeermatige en picturale betekenis had ontdaan. De genre-aanduiding schemert weliswaar duidelijk door in de stijlkenmerken, voornamelijk qua kleur- en harmoniegebruik, maar de muziek is absoluut niet meer programmatisch. Met de étude komt Debussy immers in het vaarwater van stukken waar duizenden pianostudenten jaar na jaar op vloeken en zich afvragen waarom ze hun techniek niet kunnen bijschaven met werken die melodieus iets om het lijf hebben. Uiteraard was Debussy niet de eerste om de étude haar louter doeleinden ter vervolmaking van de solist te laten overstijgen. De welbekende études van Chopin zijn wat dat betreft een ouder typevoorbeeld van hoe studiemateriaal toch een enorme emotionele lading kan krijgen. Door de jaren heen zijn de twaalf études van Debussy stukken gebleken waarin zowel uitvoerders als luisteraars bovenal op zoek gaan naar de grote gevoeligheden. Anders dan zijn twee boeken met preludes is deze reeks etudes beduidend geheimzinniger en donkerder. De moeilijkheid voor de solist bestaat er dan ook in zich niet te laten verstrikking door de pianistieke grootspraak waarvan Debussy hier blijk geeft. Bovendien zijn het precies die solisten die ook humor en lichtzinnigheid in de bijna een uur durende cyclus durven toelaten, die zorgen voor memorabele uitvoeringen. Of de goedlachse Jean-Efflam Bavouzet daarvoor kan zorgen? Op basis van zijn cd-opname, die door het Britse Grammophone Magazine werd uitgeroepen tot beste instrumentale opname van 2009, luidt het antwoord volmondig "ja". Benieuwd of de interpreet dergelijke verwachtingen ook naar de realiteit kan vertalen.
Jean-Efflam Bavouzet (foto: Paul Mitchell)
Dat Debussy's études geen sporen meer dragen van het vormvaste karakter van de meeste muziek van goed een eeuw eerder, stemt op heden eigenlijk niet tot grote verwondering. Toch kan het interessant zijn binnen een pianorecital op zoek te gaan naar waar de grenzen precies kwamen te vervagen, vooraleer uiteindelijk bij het impressionisme terecht te kunnen komen. Gekend is dat Beethoven tot zijn laatste snik probeerde verder te gaan dan de geijkte paden toelieten, en in dat constant vernieuwende oeuvre staan de drie sonates opus 31 nog altijd hoog aangeschreven om diverse redenen. Het nummer twee, Beethovens zeventiende sonate, is de welbekende 'Der Sturm'-sonate, waarin men eindeloos naar verwachtschappen met Shakespeare's 'The Tempest' kan zoeken. De componist geeft drie delen elk voor zich vorm als een sonate, maar hanteert de architectuur ervan telkens op een andere manier. Zoals men weet is er ook een stilte voor (en na) de storm, die Beethoven (in een partituur die door anderen haar bijnaam verwierf) evenzeer in acht nam. Met de 18e sonate, opus 31 nr. 3, besloot de componist zijn reeks van drie in een uitgelaten stemming. Haar koosnaampje 'De jacht' ontleent de sonate aan het lichte karakter. Dat het menuet precies het meest voldragen deel wordt, zegt wat dat betreft heel wat. Tot slot is er dan nog de eerste sonate uit de serie: ook hier grossiert een humoristisch, triomfantelijk karakter. Het eerste deel, dat zich stomdronken aan de luisteraar lijkt te presenteren, en het tweede deel, dat met al zijn versieringen een pastiche zou zijn op de Italiaanse operacomponisten die in die tijd nog veel meer bekendheid genoten dan Beethoven zelf, stellen een interpreet steeds weer voor de keuze een ernstige dan wel een ludieke façade op te trekken.
Zeker is dat Jean-Efflam Bavouzet duidelijke keuzes zal maken in dit repertoire, dat weldra ook van zijn hand in de rekken komt. Gekoppeld aan de dromerige wereld van Debussy wordt dit een avond van grote emoties, niet badend in een sfeer van verstikkende keurigheid, maar gespeeld met een naturel die harten verwarmt, ongeacht het repertoire. En wie weet doet Bavouzet er, net zoals vorige keer, weer een reeks kokette bisnummers bovenop, zodat men hem naderhand met de glimlach aan de signeerstand kan gaan begroeten.
Meer over Jean-Efflam Bavouzet
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
