Een goede maand na Gent Jazz slaat een opvallend gelijkaardig ogende organisatie haar tenten op in het park Den Brandt voor Jazz Middelheim, een festival dat vorig jaar met gekraakte en gesmaakte dagen niet zonder controverse afgesloten werd.
Een dag John Zorn en een dag Lady Linn en Jamie Cullum: veel groter konden de contrasten muzikaal en qua reacties van het publiek tijdens de vorige editie haast niet worden. Voor de één was het een teken van verbreding, voor de ander een van verloedering. Of de reacties in 2012 even extreem zullen zijn, valt te betwijfelen. Toch zijn bepaalde lijnen van vorig jaar ook nu, zij het niet zo extreem, in de affiche terug te vinden, niet in het minst bij de headliners.
Wie in België hoofdact wil zijn op een groot jazzfestival kan maar beter in het bezit zijn van een 65+ kaart of indien zanger(es): een repertoire hanteren dat slechts zijdelings iets met de jazztraditie te maken heeft, bij voorkeur aangelengd met een halve Las Vegas show. Helemaal onbegrijpelijk is het niet dat programmatoren zo zwaar inzetten op de oudjes of de lichtgewichten: ze genereren nog steeds het meeste publiek. Anderzijds zorgt hun aanwezigheid op die net voor het publiek en de pers meest gunstige plaats ook voor een specifieke beeldvorming van de jazz: als muziek van (soms nog kwieke) oude mannetjes of lichtvoetig amusement.
Oldies, goodies?
Net als Gent Jazz ontsnapt Jazz Middelheim al enkele jaren niet aan deze tendens. Dit jaar is er opnieuw een optreden van Toots Thielemans die met (opnieuw) zijn vaste kwartet zijn negentigste vaarjaardag komt vieren en een dag later is de Italiaans singer-songwriter Paolo Conte top of the bill. Dat deze ruwgevooisde bard die in een ver verleden nog met twee voeten in de jazz stond, belet niet dat de invloeden van die muziek zich nu beperken tot sympathieke swing, getuige hitjes als ‘Happy Feet’ en ‘Sotto le Stelle del Jazz’ en zijn recentste album ‘Nelson’.
Het slotconcert van Jazz Middelheim is in handen van Ekaya, de band van Abdullah Ibrahim, voor zijn bekering tot de islam bekend als Dollar Brand. Deze uit Zuid-Afrika gevluchte pianist werd in de jaren ’60 in Zwitserland ontdekt door zijn grote voorbeeld Duke Ellington. Met zijn eenvoudige, zangerige composities en open harmonieën die aan de gospel (die hij in Kaapstad vaak hoorde) doen denken, is zijn muziek heel toegankelijk. In Ekaya, waarmee hij in 2010 ‘Sotho Blue’ uitbracht, de eerste release van de band sinds ‘African River’ uit 1989, omringt hij zich met enkele blazers die voornamelijk als kleurelement worden uitgespeeld. Wie de opnames van Ibrahim hoort, kan niet om de vaststelling heen dat bij hem de virtuositeit van muzikanten ondergeschikt is aan de lyriek van de muziek.
In de categorie van de oude garde is gitarist Larry Coryell de enige die geen slotconcert mag verzorgen: terecht, met amper 69 jaar op de teller. Deze oudstrijder (o.a. aan de zijde van de op Gent Jazz te horen Paco de Lucia) van de fusion treedt aan in het kader van de Night Of The Jazz Guitars: een gitaarkwartet met drie Duitse collega’s dat met de komst van de Belgische gitarist Philip Catherine uitgebreid wordt tot een kwintet.
Ontmoetingen
Wie wat vroeger dan voor de slotconcerten naar Den Brandt afzakt, kan echter ook heel wat minder voorspelbare of bekende artiesten meepikken. Topfavoriet in de categorie “spannendste concert op Jazz Middelheim” is de samenwerking tussen de eigenzinnige bigband Flat Earth Society van de al even eigengereide Peter Vermeersch met de Nederlandse cellist Ernst Reijseger. Welke kant het zal opgaan, is onmogelijk te voorspellen, aangezien beide partijen een broertje dood hebben aan eenrichtingsverkeer. FES draait al jaren alle stijlen dooreen met een genreoverschrijdende humor en inventiviteit zoals Reijseger maar niet kan kiezen tussen klassiek, jazz, wereldmuziek, vrije improvisatie of filmmuziek.
Een treffen dat al heel wat Belgische podia aangedaan heeft, is dat van MixTuur, het project waarmee accordeonist Tuur Florizoone in de wereld van de vaak bewust vergeten bastaardkinderen van voormalig Belgisch Congo duikt. Met vier zangeressen (waaronder Tutu Poane), balafon, cello, bas, drums, Laurent Blondiau op trompet, Michel Massot op tuba en natuurlijk Florizoone zelf op accordeon brengt de groep vaak complexe stukken in goed uitgewerkte arrangementen: geen excuusmulticulturaliteit, maar een hybride geluid dat het onderwerp van het project alle eer aandoet. De optredens en de cd die van het project verscheen werden bijzonder enthousiast onthaald en het is dan ook niet meer dan terecht dat dit schitterende project een plaats krijgt op een groot festivalpodium.
Mediterrane lichtheid
Exotische kleuren komen op Jazz Middelheim niet alleen via Florizoone en Ibrahim uit Afrika over gewaaid. De muziek van pianist Stefano Bollani is doortrokken van mediterrane lichtheid, humor, nostalgie en zangerigheid. Bollani maakte furore als aan de zijde van trompettist Enrico Rava, nam Gershwins ‘Rhapsody in Blue’ op met het Gewandhausorchester en Riccardo Chailly en heeft een zwak voor de muziek van Frank Zappa en Brazilië. Deze laatste zwakke plek laat hij horen op Jazz Middelheim in duo met de Braziliaanse bandomimspeler Hamilton de Holanda.
Waar Cohen parttime vocalist is, is zingen voor de Britse Zara McFarlane een voltijdse bezigheid. De zachtgestemde McFarlane is een nieuwe signing op het Brownswood label van Gilles Peterson en zodoende een opvolgster van José James. In vergelijking met deze laatste zit McFarlane nog net iets dieper in het klassieke jazzgeluid, niet in het minst door een heel traditioneel bewegende band. De popinvloeden blijven beperkt tot enkele covers en hier en daar een kleine twist: ze is dus niet de zoveelste novelty verschijning waarvan verwacht wordt dat ze de jazz redt met een afgebleekte variant.
Eigen kweek
Traditioneel heeft Jazz Middelheim ook oog en oor voor Belgische muzikanten. Dat die doorgaans als openingsact of in het beste geval als tweede op de dagaffiche fungeren, doet hen niet altijd eer aan. Dat geldt zeker voor het Kris Defoort Trio. Pianist en componist Defoort draait ondertussen al enkele decennia mee in de Belgische jazz. Als muzikant, bandleider (K.D.’s Basement Party, Dreamtime, kwartet) en componist (pianocyclus ‘Dedicatio’ en de opera’s ‘The Woman Who Walked into Doors’ en ‘House of the Sleeping Beauties’) heeft hij heel verschillende facetten van zijn muzikale persoonlijkheid laten zien.
Nog zo’n vaak terugkerende naam in de Belgische jazz is die van pianist Jef Neve. Na concerten met zijn trio, Groove Thing en José James is Neve dit jaar in Den Brandt te gast met ‘Sons Of The New World’, een project waarvoor hij zijn trio uitbreidt met vijf blazers. Het repertoire bestaat uit nieuwe stukken die ingegeven zijn door recente dramatische gebeurtenissen van het Pukkelpopdrama tot de revoluties in het Midden-Oosten, maar die voor Neve toch vooral een sfeer van hoop moeten uitademen.
Traditioneel werkt Jazz Middelheim ook samen met de jazzafdeling van de Artesis Hogeschool. Studenten Bram De Looze (piano), Thomas Jillings (sax) en Jakob Warmenbol (drums) werken onder leiding van bassist Greg Cohen (vorig jaar nog meermaals op het Jazz Middelheimpodium naast John Zorn) een programma uit dat op de tweede dag van het festival aan het publiek wordt voorgesteld. Het is voor hen te hopen dat deze nieuwste lichting musici niet moet wachten tot ze gratis met het openbaar vervoer mogen, voor ze daarna nog eens op een groot podium belanden.
