De Turkse hoofdstad Istanbul is een knooppunt waar Oost en West elkaar treffen en waar het religieuze en het seculiere een delicate balans zoeken. Dat deze raakpunten en evenwichtsoefeningen ook in de muziek terug te vinden zijn, is te horen tijdens Istabel Ekspres van 7 tot en met 16 februari in Gent.
Voor de vierde keer werken de cultuurhuizen De Centrale en Vooruit samen om de bezoekers een dwarsdoorsnede te geven van wat Turkse muziek kan betekenen. Van jazz en rock tot “klassieke” pop, tango en knutselelektronica: wat Europa te bieden heeft, klinkt ook in Istanbul, maar dan met een heel eigen twist. De taal, maar ook de oosters gekrulde melodieën, traditionele instrumenten of typische ritmes maken duidelijk dat de Turkse muzikanten die het raakvlak met het westen opzoeken, zich niet zomaar inschrijven in de Europese traditie.
Tango en dramarock
Een graadje steviger wordt het op 9 februari met het dubbeloptreden van Model en Flört. Met hun baarden en lange haar, lijken de drie heren van deze laatste band zo weggelopen uit een fotosessie van de Beatles ten tijde van ‘Let it Be’. Muzikaal flirten ze ook wat met de samenzang van The Fab Four, maar daarnaast gaan ze ook te leen bij psychedelische 60's rock, onschuldige pop en funk met duidelijke echo’s van de Red Hot Chili Peppers. Zelf omschrijven de niet van zelfspot gespeende muzikanten hun muziek als Anadolu beat, tevens de naam van hun laatste cd. Veel minder op zoek naar een eigen stijlaanduiding is de groep Model van zangeres Fatma Turgut die sterk aanleunt bij de hitparadegevoelige dramarock die flirt met het koude pathetiek en semi-gothic.
Veruit de meest traditionele en origineelste (in verschillende betekenissen van het woord) van de acts die te horen zijn in De Centrale is een groep rond Sema, voluit Sema Moritz. Als zangeres bracht ze zowel jazz standards als liederen van Brecht, wat meteen het cabareteske in haar muziek verklaart. Sinds 1997 richt ze zich met haar project ‘Legendary Ladies’ ook op de Turkse tango die populair was in de jaren ’20 en ’30, de eerste jaren van de Turkse Republiek. Van het project verschenen reeds twee cd’s, ‘Ekho’ en ‘Ekho II’ en in Gent zal ze het tangorepertoire brengen, begeleid door piano, klarinet en percussie. Het optreden wordt voorafgegaan door een vertoning van een documentaire over de wijk Beyoğlu, het muzikale hart van in Istanbul. Het concept, de tekst en de muziek bij de reportage kwamen allemaal voor rekening van Sema.
Nog meer beeld is er op 12 februari in De Centrale, met ‘Romanistanbul’, een documentaire over Romamuzikanten in Istanbul. Deze vertoning wordt gevolgd door een gratis optreden Turkse Romamuziek door de Gentse groep Ibidiklar.
Keukentafel en restaurant
Voor het tweede deel van het festival verhuist Istanbul Ekspres naar De Vooruit waar met twee tripleconcerten op 15 en 16 februari met Turkse jazz, vrije improvisatie, rock en cultuuroverschrijdende “traditionele” muziek. Speciaal voor Istanbul Ekspres zet Vooruit ook enkele samenwerkingen op tussen Turkse, Belgische en Nederlandse muzikanten. Een eerste voorbeeld daarvan is meteen het openingsconcert van 15 februari. Jürgen De Blonde, als elektronicaman bekend als Köhn en als rocker deelachtig aan de Portables, vervoegt Seni Görmem Imkansiz. Dit duo van Gaye Su Akyol en Tuğçe Şenoğul is in de weer met synthesizers, melodica en drummachine, wat resulteert in eenvoudige, ambachtelijke lo-fi muziek waar Turkse melodieën gedragen worden door rammelende en/of repetitieve begeleidingen: het soort muziek waaraan bij voorkeur op de keukentafel aan geknutseld wordt.
Ook wat betreft het materiaal dat hij gaat gebruiken, ligt alles nog open, al geeft De Blonde aan dat hij het compact wil houden. “Mijn basis setup van dit moment bestaat uit een kleine Behringer mengtafel, Kaoss Pad 1, Korg Monotribe en Monotron, Doepfer Dark Energy, een midi keyboard, Electro Harmonix Worm, Danelectro Reel Echo en een Vox Looper (een pedaal waarmee ik instant loops maak, stapel en bewerk): een combinatie van eenvoudige synthesizers, looper en effecten die mij toelaat heel organisch en direct te werk te gaan. Mijn manier van werken gaat sowieso heel fel uit van improvisatie en het on-the-spot opbouwen van muziek.”
Wie de recentste releases van De Blonde gehoord heeft, kan niet anders dan vaststellen dat de knutselmuziek van de Turkse dames niet meteen in dezelfde lijn ligt, maar de Belg kan het “speelse, ietwat naïeve karakter” van hun muziek wel waarderen. Bovendien beschouwt hij een samenwerking als een nieuw gegeven waarin de kwaliteiten van individuen versmelten. “Ik ga niet uit van “dit is wat ik doe, dit is wat zij doen en laten we dat nu eens combineren met elkaar. Ik zie mezelf ook als ondergeschikt aan het geheel. De uitdaging bestaat er voor mij dus in om te zien wat er gebeurt als we elkaar ontmoeten en daarmee om te gaan vanuit een open geest. Er zal natuurlijk wel wat afhangen van in hoeverre zij openstaan voor een aanpak als deze, maar hier zie ik mij ook ondergeschikt. Als het erop uitdraait dat ik een derde groepslid van Seni Görmem Imkansiz word, so be it, maar aan hun muziek te horen, is spontaniteit hen ook niet vreemd. Sowieso zie ik uit naar het samengooien van hun roots en inspiraties met de mijne.” Op papier is dit dan een smeltkroes van Turkse en Westerse invloeden, lo-fi, improvisatie, krautrock en kosmische muziek, elektronische avant-garde.”
Energiepeil in het rood
Net als de eerste dag Istanbul Ekspres in Vooruit zet ook de tweede (16 januari) in met een onuitgegeven samenwerking. Centraal staat deze keer het Turkse freejazzkwartet konstruKt dat naast saxofonist Korhan Futacı en gitarist Umut Çağlar bestaat uit een tweekoppige percussiesectie met Özün Usta, Korhan Argüden. De groep gaat resoluut voor de onversneden in your face aanpak: free is free en een vaste grond onder de voeten is daarbij niet wenselijk. In het verleden nam de groep al op met internationale kanonnen als Evan Parker en Peter Brötzmann en in 2013 verschijnt een album op het NotTwo label.
Speciale voorbereidingen gaat Van Heertum niet treffen. “Ik begin graag aan dit soort dingen zonder me al te goed op de hoogte te stellen van waar de andere partijen voor staan. De magie die er kan zijn bij het eerste concert heeft iets heel bijzonder. Wat eventuele repetities betreft moet alles trouwens nog uitgeklaard worden. Ik vermoed dat we elkaar een aantal dagen voor het concert zullen ontmoeten, maar of er dan ook effectief gespeeld of gerepeteerd wordt, dat valt nog te bezien.”
Dat hij met Ifa y Xango vaak wat verfijnder te werk gaat dan de sonore explosiviteit van konstruKt baart hem ook geen zorgen, integendeel. “Dat ik meer fijnbesnaarde dan stevige muziek speel is een momentopname denk ik. Een jaar geleden zou je misschien het tegenovergestelde beweerd hebben. Ik denk wel dat de energie van konstruKt een stevige uitdaging wordt. Joachim Badenhorst zal ook van de partij zijn, ik ben dus zeer benieuwd hoe de totale combinatie gaat uitdraaien. Het hoge energiepeil van konstruKt is natuurlijk wel iets dat een diepe indruk achterlaat. Het is een groep die de een heel optreden lang de boog gespannen kan houden, iets wat als koperblazer fysiek niet altijd mogelijk is. Ook de bezetting heeft een bijzonder aspect: met meerdere percussionisten tegelijk samenspelen is steeds een interessant gegeven.”
