Ontmoetingen tussen pop en klassiek leveren vaak tenenkrommende resultaten op, denk maar aan Metallica’s met orkest of Scala’s die stroeve arrangementen van pop- en rockklassiekers brengen. In die sector mag ‘This is Not a Popsong’ van het ensemble Ictus duidelijk niet geplaatst worden. Waar dan wel, wordt toegelicht door Tom Pauwels, gitarist en artistiek raadgever van de “groep”.
Ze doen het niet zoals de London Sinfonietta of Zeitkratzer. Die lieten met indrukwekkende arrangementen van de betere elektronica al horen hoe dicht de werelden van “underground” elektronica en de “moderne gecomponeerde muziek” bij elkaar gekropen waren. De muzikanten van Ictus pakken het echter anders aan.
Het Belgische Ictus staat niet bekend als happig op compromissen en heeft een aardige staat van dienst wat betreft het opzoeken van randjes. Dat bewezen ze met spectaculaire opnames van muziek van Fausto Romitelli met twee edities van ‘Liquid Room’, waarbij het publiek zich rockconcertgewijs vrij mocht bewegen in de ruimte, maar het wel cutting edge moderne muziek te horen kreeg.
Zonder dirigent
Een eventuele affiniteit met popmuziek was dus voor Ictus geen issue. Wat alle componisten volgens Pauwels wel gemeenschappelijk hebben, is het durven opgeven van de klassieke notatie. “Stuk voor stuk zijn het componisten die stukken schrijven die niet zo gemakkelijk op een traditionele manier te noteren zijn. Dat wil niet zeggen dat hun muziek iets met impro te maken heeft. Ze zijn, op Fabian Fiorini en Morten Olsen na, allemaal volop in de nieuwe muziekscène actief.”
Aan de deelnemende componisten werd gevraagd een eerste aanzet te presenteren tegen september 2011. In de lijn van het hele opzet moest dit geen reguliere partituur zijn: een idee, een schets, een concept of zelfs een sound file was voldoende. In de maanden die volgden wisselden de componisten en muzikanten van Ictus feedback en ideeën uit over wat de stukken uiteindelijk zouden worden.
De mogelijkheden en connotaties van de line-up van de “band” spelen in het programma zeker een rol: bewust en primair of secundair. Pauwels: “Het leek me een interessante provocatie om te zien wat zo'n gasten aanvangen met zo een sterk beladen line-up. Zoals ik het nu kan inschatten zullen er weinig meezingbare popsongs inzitten, maar zal het er toch wel eerder luid en heftig aan toe gaan.”
Harcorde-korset
Hoe de muziek het allemaal zelf heeft verteerd, valt nog af te wachten, want haast alle stukken op het programma zijn speciaal voor dit project geschreven. Daarbij hebben de verschillende componisten heel verschillend gereageerd op de opdracht. Pauwels: “Het werk van Alexander Schubert, die gebruik maakt van een sampler, is vooral schizofreen voor de instrumentalisten, door de snelle stijlwisselingen. Hikari Kiyama gebruikt dan weer teksten van Kurt Schwitters die hij in een hardcore-korset wringt dat soms op een Cage-achtige manier wordt opengebroken.” Het zijn geen overdreven woorden voor wie de partituur van het stuk bekijkt. Als inleiding meldt Kiyama dat de uitvoerders niet alle noten moeten spelen, maar zoveel mogelijk, waarna hij in de partituur zelf verwijst naar rap, Slipkot, Scatman John, Xenakis, Ferneyhough, het geluid van een raketlancering of een gitaareffect dat hij op YouTube gehoord heeft.
Andere componisten waarvan werk gespeeld wordt zijn de Duitser Alexander Schubert, de Belgische pianist Fabian Fiorini (te horen als “klassiek” pianist bij Ictus en als improvisator bij Octurn en Aka Moon), Benjamin De La Fuente en Morten John Olsen. Deze laatste is de enige die expliciet aangeeft zijn muziek te baseren op bestaande songs. Aanvankelijk zou hij daarvoor het gezelschap krijgen van vocalist Michael Schmid, maar diens aangekondigde werk naar ‘C8 Diversity’ van elektronicaterrorist Venetian Snares geraakt niet tijdig klaar.
De Noor Morten John Olsen is een van de twee componisten van ‘This is Not a Popsong’ die doorgaans niet in de moderne gecomponeerde muziek vertoeft. Hij maakte daarentegen naam als drummer van het improv-noiseduo MoHa! Pauwels omschrijft zijn bijdrage aan het project als eerder conceptueel. “Hij greep daarvoor terug naar een cultplaat van Kenneth Highney. Die muziek is harmonisch en ritmisch zo bizar, dat niemand zich daar in die tijd aan gewaagd heeft. De originele opnames die Higney zelf maakte, zijn ongelofelijk amateuristisch, maar met flitsen van genialiteit, als je wil. Wij gaan nu iets van hem coveren, maar met hoofdtelefoons op, zodat we elkaar niet goed kunnen horen en we dus niet perfect synchroon kunnen spelen”.
Naast de rol van componist neemt de Noor ook die van uitvoerder op zich, als lid van het trio The New Silence. Pauwels: “Zij gaan met zijn drieën een drone produceren die het hele concert omkadert en die doorloopt wanneer de andere muzikanten het podium verlaten en het publiek afdruipt, als was het een nieuwe akoestiek van de ruimte, een nieuwe stilte. En weet je wat? Wij van Ictus gaan ons van dat alles niets aantrekken wanneer we spelen.”
