Het ICP Orchestra vaart tegenwoordig veelal uit zonder haar kapitein. De gezondheid van pianist Misha Mengelberg (1935) laat het niet langer toe om volledige concerten te spelen, laat staan op tournee te gaan. Dat de Nederlandse miniatuurbigband daardoor geen stuurloos ronddobberend schip is geworden, mag het op 29 maart komen bewijzen in De Singer.
Misha Mengelberg (foto: Arne De Crom)
In kringen van jazz- en improvisatiefanatici is de Instant Composers Pool (ICP) al enkele decennia een begrip. Al sinds de jaren zestig laat ze haar invloed gelden onder aanvoering van vooral Mengelberg en (in mindere mate) drummer Han Bennink, die samen met Willem Breuker aan de wieg stonden van het muzikantencollectief. Hele generaties improvisatoren zijn beïnvloed door de onvoorspelbare concerten en de tientallen platen die op het gelijknamige label verschenen en voor muzikanten als Michael Moore en Ab Baars is het ICP Orchestra een hoeksteen van hun bestaan als muzikant. De term instant composing (voor het eerst gebruikt door Jim Hall in 1958 in de context van een album van Jimmy Giuffre) staat voor een spelconcept waarin improvisatie centraal staat. Composities en tunes vormen steevast de basis, maar de uitwerking is voor het overgrote deel voor rekening van de improviserende muzikanten. Duke Ellington, Herbie Nichols en Thelonious Monk zijn de bekende huisfavorieten en worden in een even kleurrijke als enthousiaste mix gegoten met de soms geinig getitelde eigen stukken.
Tobias Delius (foto: Arne De Crom)
Dat het voor Mengelberg allemaal wat moeilijker loopt is al een tijdje geweten. Het begon allemaal toen de pianist enkele jaren geleden tijdens concerten wel eens verloren liep in de muziek, terwijl net hij diegene was die in normale omstandigheden altijd het overzicht wist te behouden. Op zulke momenten was hij de muzikale schema’s kwijt - zelfs die van zijn meest favoriete stukken - hoewel die al tientallen jaren in zijn hoofd gegraveerd stonden, alsof er af en toe kortsluiting optrad in zijn hersenen. De medische diagnose was hard: Mengelberg ondervond de effecten van beginnende dementie, een onomkeerbaar proces met een voorspelbare uitkomst. Sindsdien werd het engagement van Mengelberg in het ICP Orchestra stelselmatig afgebouwd. In 2013 ging hij voor het laatst mee op tournee, toen het orkest enkele dagen na elkaar geboekt stond in de The Vortex Jazz Club in Londen. Er werd toen veelal zonder hem gespeeld, enkel de laatste avond zat hij even achter de piano. Van deze concertreis maakte Cherry Duyns een prachtige documentaire (‘Misha enzovoort’) die op een onverbloemde manier laat zien hoe de ziekte het alledaagse doen en laten van de pianist beïnvloedt.
In deze omstandigheden blijft alleen Bennink nog over van de drie oorspronkelijke oprichters van de ICP (de in 2010 overleden Breuker stapte in 1974 al op wegens artistieke meningsverschillen). Hij weet zich weliswaar omringd door een schare binnen- en buitenlandse topmusici die soms al tientallen jaren aan het ensemble zijn verbonden. Met Tobias Delius, Ab Baars en Michael Moore beschikt de groep over een uitzonderlijk trio rietblazers met een heel eigen geluid en karakter: Moore is een lyricus op sax en klarinet, terwijl Baars zich eerder thuis voelt in een expressieve en abstracte rol. Delius is de kameleon van het gezelschap maar roept met zijn gespierde sound op tenorsax tegelijk herinneringen op aan de grote saxofonisten uit het verleden. De rest van de blazerssectie bestaat uit de relatief jonge trompettist Thomas Heberer en trombonist Wolter Wierbos, nog zo’n muzikant van wie men zich kan afvragen hoe zijn carrière zou zijn verlopen zonder de ICP.
Tristan Honsinger (foto: Arne De Crom)
Met Ernst Glerum (contrabas), Tristan Honsinger (cello) en Mary Oliver (altviool) telt het ICP Orchestra opvallend genoeg ook drie strijkinstrumenten in haar rangen, wat positieve consequenties heeft voor de kleur van het ensemble. De grote gangmaker en momenteel ook aanvoerder van het ensemble is en blijft de onvermoeibare klets-, swing- en roffelmachine Bennink, die ondertussen de zeventig al een tijdje voorbij is. Met een muzikale bagage die reikt van Sonny Rollins en Eric Dolphy tot Peter Brötzmann en The Ex, kan hij gerust een van de meest veelzijdige en ruimdenkende drummers van zijn generatie worden genoemd. Zijn partijen, hoe vrij of absurd ze ook zijn, hebben altijd iets aanstekelijks en aantrekkelijks. Maar deze kenmerken gelden eigenlijk voor het gehele ICP organisme, dat niet voor niets een wereldwijd bewonderd instituut is voor jazz- en improvisatiemuziek.
Meer over ICP Orchestra
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
