Zaterdag 10 september wordt het Kask in Gent even het middelpuntvliedende kracht van de experimentele muziek. Jaarlijkse wisselt KRAAK het Tweeklank en Drieklank festival en altereert het duoperformances en trioperfomances. Dit jaar legt het festival ook drie verschillende kanten van de hedendaagse vrije improvisatie bloot zullen leggen: van het evocatieve, lyrische voer van Lescallet en Lambkin naar de grenzeloze vrije improvisatie van Grimes, Toop en Mitchener, naar de gewelddadige geluidsgroepsverkrachting van Vanderstraeten – Nyoukis – Id M Theft Able.
Henry Grimes speelde een legendarische carrière bij elkaar naast grootheden van de vrije improvisatie als Don Cherry, Albert Ayler en Cecil Taylor. Dan verdween hij 35 jaar lang van het toneel totdat een sociaal werker de man uit de voddenballen wist te halen. William Parker gaf Grimes een nieuwe contrabas en sindsdien gaat de man er weer tegenaan als vanouds. Op Drieklank treedt hij aan met David Toop, dé Britse geluidspioneer, en de klassiek geschoolde zangeres Elaine Mitchener.
David Toop speelde bij de legendarische jazzformatie The Flying Lizards en is een hoogaangeschreven muziekcriticus bij magazines als The Wire en The Face. Hij werd voornamelijk als één van de Britse grondleggers van de hedendaagse experimentele muziek. Zijn eerste meesterwerk, ‘Buried Dreams’, nam hij op in samenwerking met Max Eastley en is een waanzinnige trip door duizenden veldopnames en sonische elektro-akoestische manipulaties van klanken die zich traag in- en uit- elkaar vlechten tot dromerige atmosferen. Zijn muziek weerspiegelt zijn muzikale theorieën over muziekervaringen. De luisteraar moet dwalen, mag geen zekerheden hebben en de chaos van alle mogelijkheden in de toekomst omarmen. Zo is zijn recentere werk ‘Ocean of Sound’ is een begeleidende soundtrack bij een boek waarin hij Aphex Twin linkt met Herbie Hancock en Les Baxter via zijn passie: klank en het geven van vrijheid aan geluid. Toops encyclopedische muziekkennis en jarenlange ervaring met veldopnames en geluidsinstallaties maken van hem een ideale sparringspartner voor deze uitdagende ontmoeting met Henry Grimes.
Elaine Mitchener zal ongetwijfeld voor veel van Toops live bronmateriaal zorgen. Deze klassieke zangeres belandde al snel in dezelfde improvisatiescene als Toop. Haar interesse in experimentele opera en samenwerkingen met mensen als David Toop, Steve Beresford en Max Eastley breidden haar klankenpallet gevoelig uit. Ze is het gewoon om te communiceren op mensen die de poëzie van het moment muzikaal isoleren en interpreteren. Van de drie brengt Mitchener het minste bagage mee, maar het overweldigende operabereik van haar stem, haar talent om muzikale contexten onmiddelijk te herinterpreteren en haar gevoel voor drama maken van haar geen vulsel in dit interessante trio.
Ondanks het talent van zijn twee partners, zal het toch vooral Henry Grimes zijn die veel volk op de been zal brengen. In 2003 maakt dit free jazzicoon zijn onverwachte comeback na een lange radiostilte die hij had ingelast, omdat hij gefrustreerd was met de toenmalige muziekwereld. Het feit dat dit kranige oudje sindsdien meer dan 500 concerten heeft gespeeld toont dat hij zijn spelplezier en goesting heeft teruggevonden. Gelukkig maar, want Grimes is de koning van de improvisatie op contrabas. Het klankenspectrum in al zijn breedheid is zijn speeltuin. Hij glijdt soepel door de boventonen, speelt uitdagend met polyfonieën, bombardeert de luisteraar met zware drones of schiet als een ontploffend kruitmagazijn door zijn toonladders. In samenspel met andere muzikanten houdt hij ervan om kleine patroontjes te stelen, te vervormen, stil te leggen. Hij weeft microuniversa onder en boven de muzikale input van zijn medespelers, waarbij een vaste harmonie en tempo ondergeschikt zijn aan de klank. Grimes is ongetwijfeld het zwaargewicht van de avond en zal samen met de twee Britten het publiek meenemen op een intense reis naar de grenzen van de verbeelding.
Het tweede concert van de avond wordt een ontmoeting tussen het duo Graham Lambkin - Jason Lescalleet en danseres Pauline Monin. Lambkin en Lescalleet kennen elkaar van de New Yorkse scene en brachten samen in 2008 ‘The Breadwinner’ uit. Beide heren hebben een voorliefde voor het spel met oude taperecorders met spoelen en vervormen hun klanken door het vertragen en versnellen van geluidsopnames. De bronnen van hun geluidsmateriaal voor hun plaat zochten ze in en rond Lescalleets appartement in New York: rammelend keukengerei, krakende deuren, straatgeluiden… Daarnaast wordt er gespeeld met goedkope Casio keyboard en ruisende microloops. Zonder angst voor langdradigheid en repetitie putten de heren minutenlang dezelfde klanken uit. Met veel gevoel voor poëzie en subtiliteit worden er vaag extra laagjes aan de hoofdklank toegevoegd. Soms is de geluidslaag zeer dik en intens, soms wordt ze zeer mager en incorporeert ze stilte als actief element in de muziek. Opvallend in hun werk is de nostalgische, emotionele benadering van vrije improvisatie.
In het derde trio gaat de Belgische doe-het-zelf drummer Kris Vanderstraeten de dialoog aan met twee Fluxusadepten: Groot-Brittanniës bekendste noise/sound blender, Dylan Nyoukis en met de Amerikaanse rosse reus, ID M Theft Able.
Er is verdacht weinig informatie over de Skot spear, de man achter ID M Theft Able, te vinden op internet, maar uit alles blijkt zijn drang naar totale klankenvrijheid. Deze laatste heeft een neiging om de meest onwaarschijnlijk menselijke geluiden te produceren en in een collage te plakken: van een Donald Duckachtig woedeuitbarsting tot ijle gilletjes, duivelse gefluister, bulderend gehijg en schizofreen gewauwel. Zijn composities zijn te klasseren als paniekerig, wanhopig, desolaat, neurotisch, panisch, euforisch… maar bovenal kunnen ze bevreemdend genoemd wordem. Freud had ongetwijfeld zijn hele theorie moeten herwerken mocht hij Spear als patiënt hebben gehad.
Zijn kompanen zijn niet beter af. Dylan Nyoukis staat al jaren bekend om zijn aggresieve vocale noise. Zijn dissecties van de menselijke stembanden doen niet onder voor zijn Amerikaanse wauwelgenoot. Gecombineerd met spoelbandopnemers en oscillatoren vormt zijn stem de basis van een ondoordringbaar geluidsuniversum waarin kotsklanken, stokkende ademhaling en penetrerend gegorgel normale bouwstenen zijn. Als er al woorden worden gebruikt dan is dat niet voor hun betekenis. Mocht door een allesverwoestende ramp enkel nog Chomsky’s taaltheorie overblijven naast een geluidsopname van Nyoukis, zal dat voor toekomstige wetenschappers een paradox van formaat vormen.
In combinatie met deze twee meester-gorgelaars zal Kris Vanderstraeten een apart geluidsuniversum creëeren. Dit wordt zonder twijfel het meest invasieve concert. Dit is voor mensen met spreekwoordelijke kloten aan hun lijf. Kraak waarschuwt dan ook: Chaos as a luxury product.
Naast de instant improvisaties van de trio’s, is er op Drieklank ook plaats voor film waarin geluid en muziek centraal staan. ‘Anima Sound - Europa Tournee Mit 20km/h’ onderzoekt de experimentele kant van de krautrock, ‘Island Song’ toont de man die neuriënd op een moto door Hawaï cruist en ‘Returning a Sound’ focust op burgerlijke ongehoorzaamheid tegen Amerikaanse opleidingskampen. toont een veelzijdig spectrum van de hedendaagse experimentele muziek. De grenzen van wat normaal als klank, toon of muziek wordt gedefinieerd, zullen meermaals verlegd worden.
