Wat ooit begon als een multi-artistiek Nederlands literatuur- en muziekfestival, is inmiddels een begrip in het Europese culturele landschap. Crossing Border ontstond exact twintig jaar geleden in het hartje van Den Haag en is inmiddels uitgegroeid tot een tweedaagse die twee landen en drie steden aandoet en waarvan de vierde editie op Antwerpse bodem weer aardig wat ondergrondse aardverschuivingen veroorzaakt.
Voor de openingsavond verwelkomt de Arenbergschouwburg het inmiddels legendarische Kyteman Orchestra, een must see voor iedereen die een ruimdenkende muzikale geest kan koppelen aan een indrukwekkende podiumpresence. De Nederlander Colin Benders ofte Kyteman gaat steevast op zoek naar een originele manier om de roots van hiphopmuziek bloot te leggen en belandt daarmee op zijn tweede album, na een verkenning via jazz, bij klassieke muziek. Live vertolkt dat zich in een spektakel waarin Bender zich in de rol van dirigent plaatst voor een ensemble van vier strijkers, vijf percussionisten, vier blazers en een heus koor, verrijkt met operazangers, charmezangers en andere vocale kunstenaars. Enkel al het aantal muzikanten op podium maakt dit project overdonderend. Maar het feit dat de kapitein zijn hele crew motiveerde om het album ‘Kyteman Orchestra’ dat afgelopen lente geboren werd in een enkele take, analoog op te nemen maakt alles helemaal impressionant. Live gaat The Kyteman Orchestra voor een uniek totaalspektakel van voortdurende afwisseling tussen introverte en bombastische momenten, zowel een zwoele vibe als een felle emotionele sterkte met zich meeslepend. Hiphop meets Russische slavenkoren meets funk meets psychedelische folk.
De grote festivaldag is steevast voorzien voor zondagnamiddag en -avond, verdeeld over diverse zalen in de Arenbergschouwburg. Meer dan veertig internationale acts zullen hun opwachting maken, en zoals elk jaar zitten daar weer een berg spraakmakende namen tussen.
Een naam die terecht bovenaan de affiche prijkt (hoewel de organisatie er bewust voor kiest in zijn aankondiging weinig onderscheid in grootte en uitstraling te maken), is Spiritualized. Het project van de gitaarnoiseguru Jason Pierce die met zijn psychedelische band Spacemen 3 in de eeuwige schaduw staat van tijdsgenoten My Bloody Valentine en die al acht platen lang bedwelmende, vaak symfonisch ondersteunende gitaarlandschappen onderzoekt, zorgt op podium eveneens voor overweldiging. Persistente herhaling en vaak groteske arrangementen geven de bijna sacrale songs van deze Britse band een majestueuze uitstraling, temeer daar Pierce ook op nieuwkomer ‘Sweet Heart, Sweet Light’ niet aarzelt om vurig schallende trompetten of gospelkoren in te zetten. Een vleugje blues en een snuifje jaren sixties psychedelica maken het schouwspel compleet. Spiritualized kiest steevast voor een stevige muzikale onderdompeling, zoveel is zeker.
Al even Brits, even nooit helemaal doorgebroken en eveneens ontstaan in de jaren ’90, is het trio I Am Kloot. Ontstaan in Manchester, koos dit gezelschap destijds bewust niet voor de populaire Britpop-acidsound die ook nu nog regelmatig prille hipsterbands inspireert. Het drietal rond de charismatische leadzanger John Bramwell is een graag geziene gast in de Nederlanden, zoveel is zeker. De broze, intieme folkpop en de ironische, fijngevoelige teksten van de band hebben het laatste wapenfeit ‘Sky at Night’ (2010) een nominatie voor de Mercury Prize opgeleverd. De intiem toefluisterende stem van Bramwell en de kracht die hij in zijn expliciete woorden legt, snijden steevast door de ziel terwijl songs vaak verrijkt worden met groteske, neoklassieke arrangementen met strijkers of synthesizerlandschappen die door gastmuzikanten gestalte worden gegeven. Zo groeien ontroerende singer-songwriterballades steevast uit tot memorabele, haast romantische liedjes en vaten vol emotie. I Am Kloot is volop bezig zijn zesde album vorm te geven, hopelijk krijgt Antwerpen daar al een voorsmaakje van.
Dan pakt Andrew Bird het toch wel eventjes anders aan. De klassiek geschoolde songwriter prefereert eveneens te werken rond het element ‘sfeer’, maar speelt daarvoor steevast leentjebuur bij genres als americanafolk, countryblues of zelfs afrobeat (althans toch op zijn nieuwste album ‘Break it Yourself’). Op podium distantieert de man uit Chicago zich enigszins van zijn studiowerk, door enkel met viool, samplers en een loopstation aan de slag te gaan en zo gedetailleerde klankconstructies op te bouwen. Songs met een eenvoudige basis van gitaar en pizzicato vioolpartijen worden zo volgestouwd met subtiele effecten, zonder aan intimiteit in te boeten. Voor dat laatste vertrouwt Bird op zijn fluitkunsten, ook een element waar hij graag muzikaal mee goochelt. Gebroken ritmes, een vertederende stem en intrigerende songs vol onderhuidse verwijten doen de rest. Andrew Bird is in elk opzicht een unieke bard die na elke passage telkens veel indruk nalaat.
Ook Gaz Coombes lijkt even op zichzelf aangewezen. De gitarist en songwriter heeft jarenlange partners in crime Danny Goffey en Mickey Quinn van Supergrass even te wandelen gestuurd om met het eerder dit jaar verschenen solowerk ‘Here Comes the Bombs’ zijn eigen muzikale ideeën uit te werken. Het perfecte gevoel voor het creëren van onvergetelijke melodieën is gebleven, maar er wordt iets meer afgeweken van klassieke Britse poprockpatronen, zoals ook het avontuurlijke, nachtelijke Supergrass-album ‘Road to Rouen’ al aangaf. Experimenten met gescandeerde teksten, analoge synthesizertapijten en botsende ritmes zullen gitaarfans van het eerste uur aanvankelijk wat wenkbrauwen doen fronsen, maar Coombes blijft (vooral live) meester van de gezapigheid, al valt de onderhuidse dreiging in zijn songs die soms wat feller van leer durven te trekken niet te ontkennen. De man bezit ook niet voor niets een typisch Britse stem die uit de duizend herkenbaar is.
Er vallen nog bergen andere indie- en culthelden te bewonderen op Crossing Border. Viv Albertine van de legendarische vrouwelijke punkgroep The Slits komt haar turbulente verleden uit de doeken doen (en belooft ook haar gitaar mee te nemen), Paul Buchanan van The Blue Nile kruipt uit zijn depressie met zijn donkere stem, intieme sololiedjes en zwevend pianospel en James Fearnley, accordeonist van The Pogues komt in geuren en kleuren verhalen hoe vaak frontman en alltime alcoholist Shane McGowan de meeste rock’n’rollcliches in realiteit omzette (al dan niet vergezeld door die ander folkpunkartiest, Elvis Costello). Zo vinden woord, muziek en legende elkaar op een boeiende manier.
Ook Crossing Border voorziet echter ook een plek voor wat nieuwe, kwalitatieve krachten. De Amerikaanse Hannah Cohen laat zich niet enkel opmerken door haar achternaam (die overigens geen directe banden heeft met de grootmeester), maar heeft eveneens een verleden als model en rockfotograaf. Op haar net verschenen debuut ‘Child Bride’ heeft ze haar vriendjes uit de New York artiestenscene rond zich geschaard en presenteert ze, samen met leden uit ondermeer Bon Iver, Laurie Anderson en Anthony and the Johnsons, een broos, oprecht en heerlijk ingetogen folkalbum dat zowel het nodige intellect als een vrijzinnige hippie spirit met zich draagt. Dankzij hulp van ondermeer een pianist en violist op podium overweldigt Cohen live met een onwaarschijnlijke melancholie. Geheel anders komt de Australische hiphopdichter Omar Musa zijn avonturen als wereld- en cultuurontdekker met scherpe woorden en expliciete, downtempo rhymes toelichten. Musa gaat diep op zijn inmiddels al bijna twee jaar oud debuut ‘World Goes to Pieces’, zowel muzikaal als tekstueel. Dankzij input van ondermeer producer Geoff Stanfield (Black Lab en Sun Kill Moon) injecteert de slam-poëet met roots in drie verschillende continenten invloeden uit rock en psychedelica in zijn rijk geïnstrumenteerde songs, die toch ook een stevig bedwelmend karakter met zich meeslepen.
Tenslotte zijn er natuurlijk bergen auteurs die de meest boeiende verhalen komen vertellen en boeken komen presenteren, vaak ook met muzikale impact. De A&R manager die destijds The Strokes en The Libertines op Rough Trade binnenlijfde (James Endeacott), een jarenlange roerganger van het Domino label die de woelige muzikale wateren van de Britse labels van de afgelopen vier decennia komt openbaren (Richard King) of oorlogsauteur en Amerikaans militair strateeg Robert D. Kaplan die wereldconflicten en politiek achter de schermen komt openbaren en daarbij door Jan Leyers geïnterviewd wordt: het zijn slechts enkele namen in een lange lijst vol poëzie, stripillustraties en wereldliteratuur.
