Jazz sur l’Herbe heeft een kindje gebaard. Het festival voor geïmproviseerde muziek en performance, dat de voorbije jaren steevast zijn tenten opsloeg in het Gentse Citadelpark, wordt na vier succesvolle edities opgevolgd door het ambitieuze Citadelic.
Gent kende in de jaren zestig en zeventig een levendig livecircuit voor geïmproviseerde muziek. Zo was het Gravensteen in die tijd vaak het toneel voor freejazzconcerten en –festivals met schoon volk als Sunny Murray, Steve Lacy, Mal Waldron, Peter Brötzmann en Malachi Favors op de affiche. Dat net in deze stad enkele jaren geleden een zeldzaam zomerfestival voor improviserende musici uit de grond werd gestampt, hoeft dan ook niet te verwonderen. De gebundelde krachten van Chopstick Records en El Negocito, twee belangrijke spelers in de huidige jazz- en improv-scene van Gent, lieten met Jazz sur l’Herbe een frisse wind waaien doorheen het huidige, vercommercialiseerde festivalaanbod. Gedurende vier succesvolle edities werd een uitgebreide staalkaart van improvisatieperformances gepresenteerd, gaande van gelegenheidsprojecten en onuitgegeven muzikantencombinaties over spoken word met muzikale begeleiding tot een unieke improv-marathon.
Een vijfde editie van dit festival komt er na veel wikken en wegen dus niet, hoewel misschien toch een klein beetje. Citadelic is min of meer de voortzetting van Jazz sur l’Herbe, hoewel er volgens de organisatie conceptueel een en ander werd herschikt. Wat daarvan meteen opvalt is de heel diverse en internationaal getinte line-up, met daarin zowel plaats voor conventionele, moderne jazz, improvisatieprojecten en creaties, gebracht door zowel lokaal talent als een pak indrukwekkende en onverwachte namen.
De voorhoede van vroeger en nu
Wat bijvoorbeeld te denken van de legendarische pianist Alexander von Schlippenbach, die een duoset zal spelen met de Gentse saxofonist Zeger Vandenbussche? De initiatiefnemer van het Globe Unity Orchestra is niets minder dan een legende van de Europese vrije improvisatie en avant-garde jazz en is misschien wel de grootste verrassing op de affiche van deze eerste Citadelic-editie. Ook de namen van trompettist Nate Wooley en percussionist Chris Corsano vallen op. Deze Amerikanen zullen dan wel niet snel op de cover van een of ander populair muziekmagazine prijken, maar beide verpersoonlijken zowat de hedendaagse muzikale avant-garde op hun respectievelijke instrumenten. Ze hebben alle twee een zwak voor experiment en extended techniques en in hun muziek houden ze geen rekening met eventuele schutsels tussen jazz, improvisatie, noise en hedendaagse gecomponeerde muziek. Neem nu Wooley, die naast het spelen van conventionele en moderne jazz eveneens de meest interessante en bizarre experimenten uitvoert, van solotrompet via een versterker of het componeren van microtonale muziek gebaseerd op een fonetisch alfabet tot het creëren van een trompetdrone die anderhalf uur aanhoudt. Ook Corsano bevindt zich met zijn muziek zelden op platgetreden paden. Vooral solo is hij een waar buitenbeentje. Zo monteert hij wel eens een brug en snaren over zijn snaredrum en werkt hij met strijkstokken en melodica in combinatie met zijn drums. Bovenal is hij echter een begenadigd improvisator - net zoals Wooley overigens – die zijn sporen verdiende met prachtige opnames aan de zijde van onder meer Paul Flaherty en Thurston Moore. Corsano en Wooley tekenen op het festival voor een kwartetconcert met de Italiaanse toetsenist Giovanni Di Domenico en de Portugese bassist Hugo Antunes, twee vertrouwde figuren binnen de Belgische jazz- en improvisatiewereld
Minstens even interessant maar minder gericht op experiment en ontdekking, is de uit Chicago afkomstige drummer Mike Reed, die met zijn ensemble People, Places & Things naar Gent afzakt. Reed, een van de meest voorname drummers uit de VS, liet zich voor dit project inspireren door de vooruitstrevende jazz van het Chicago van eind jaren vijftig. Andrew Hill, Sun Ra, Julian Priester en de AACM weerklinken allemaal in het repertoire van People, Places & Things, zoals te horen valt op de drie reeds verschenen albums van de groep. Een vierde plaat arriveert heel binnenkort en daarop wordt de oorspronkelijke line-up (met saxofonisten Greg Ward en Tim Haldeman en bassist Jason Roebke) uitgebreid met Craig Taborn (piano) en Josh Berman (cornet). Op Citadelic zal echter nog het originele kwartet te horen zijn.
Het is heus niet alleen de huidige of de opkomende generatie die tijdens Citadelic aan het woord komt. Ook zij die reeds vroeger een belangrijke bijdrage leverden aan het genre mogen op het festival muzikaal hun zegje doen. Zo zijn bassist Paul Van Gysegem en rietblazer (eigenlijk multi-instrumentalist en beeldend kunstenaar) Cel Overberghe van de partij met het kwartet CO2, samen met gitarist Tom Overberghe (zoon van) en drummer Giovanni Barcella. Overberghe senior was een van de oprichters van het WIM-collectief, samen met zijn schoonbroer Fred Van Hove en behoort dus tot de oergeneratie van Belgische improvisatoren. Ook bassist Paul Van Gyseghem kan daartoe worden gerekend. Hij was onder meer een van de bezielers van de concerten en festivals in het Gravensteen en staat opnieuw volop in de belangstelling sinds zijn album ‘Aorta’ uit 1971 werd heruitgebracht. Het concert van CO2 staat volledig in het teken van hun eerste cd ‘Intersections’, zopas verschenen op El Negocito Records.
De Fransman Jean-Jacques Avenel speelde ook reeds een belangrijke rol in de jaren zeventig en tachtig. Hij was namelijk geruime tijd de lievelingsbassist van Steve Lacy, waarmee hij een ontelbaar aantal platen opnam. Avenel maakt tijdens Citadelic deel uit van het trio Kuntu, dat onder aanvoering staat van fluitist Michel Edelin, eveneens afkomstig uit Frankrijk. Edelin was vorig jaar nog de speciale gast op ‘The Ethiopian Princess Meets The Tantric Priest’, het meest recente album van Nicole Mitchells Indigo Trio, waarop hij zijn reputatie als een van de meest gelouterde Europese fluitisten alle eer aandeed. In zijn Kuntu trio wordt de drumstoel bezet door John Betsch, een Amerikaan die reeds lang in Europa woont en die opnames maakte met musici als David Murray, Mal Waldron, Steve Lacy, Simon Nabatov en Henry Threadgill.
Van bij ons
Een groot deel van de ensembles op het festival zijn van eigen bodem, enkele keren zelfs van het Gentse, zoals het Ghent Youth Jazz Orchestra. Ook het onafscheidelijke duo Jeroen Van Herzeele / Giovanni Barcella zal een set spelen zoals ze dat de voorbije jaren zo vaak deden in El Negocito. Van Herzeele heeft zijn adoratie voor Coltrane nooit onder stoelen of banken gestoken en zijn muziek ademt dan ook vaak de uitbundige maar diepe spiritualiteit van zijn grote voorbeeld. Bij De Beren Gieren zijn invloeden en inspiratiebronnen minder duidelijk te onderscheiden. Het trio rond pianist Fulco Ottervanger eet muzikaal namelijk van veel verschillende walletjes, waardoor de muziek erg onvoorspelbaar wordt en de compositorische bochten scherp en enthousiast worden genomen. Het gezelschap krijgt tijdens Citadelic de hulp van wat extra mankracht, en met de Duitse rietblazer Jan Klare en gitaristen Hasse Poulsen en Jean-Yves Evrard zijn dat niet van de minsten.
In samenwerking met Flat Nine, een vzw die werd opgericht door studenten van het Gentse conservatorium en die jamsessies organiseert in plaatselijke cafés, zet de organisatie van Citadelic enkele projecten op touw. Zo staan er op zaterdag 26 mei vier groepen vol jonge, onbekende muzikanten op het programma: een kwartet (Combo 14) en een septet (Combo 12) en de bands Ozmir en Nordmann. Ook met de organisaties Silence Fini en Try Out vzw wordt samengewerkt. Die eerste zorgt net zoals op de vorige editie van Jazz sur l’Herbe voor spoken word performance in combinatie met improviserende musici, terwijl Try Out de jonge latinjazzgroep Para K Sepas op de affiche zet.
De meest toegankelijke klanken zullen ongetwijfeld komen van het Tutu Puoane Quartet. Vocale jazz is bijna per definitie een intieme aangelegenheid, maar met de zoetgevooisde stem van de Zuid-Afrikaanse zal de luisteraar dit concert ervaren als een warm bad na een zware werkdag. Puoane woont al geruime tijd in ons land – ze is getrouwd met pianist Ewout Pierreux, die ook in haar band vertoeft – en bracht al enkele kwartetalbums uit met bekende Belgische musici, waaronder Nic Thys. Deze bassist woonde jarenlang in New York, waar hij er in slaagde in dienst te treden van musici als Lee Konitz. Enkele jaren geleden verliet hij de stad echter om terug te keren naar zijn thuisland, waar hij in clubs en festivals nu al jaren met open armen wordt verwelkomd als de verloren zoon van de Belgische jazz.
Een andere grote bassist, Trevor Dunn, komt daarentegen rechtstreeks van Amerika. De vertrouweling van Mike Patton in onder andere Fântomas en Mr Bungle is sinds enkele jaren betrokken in het trioproject van Jozef Dumoulin. Naast de toetsenist en Dunn, is er in het Jozef Dumoulin Trio ook plaats voor de eigenzinnige percussionist Eric Thielemans. Met ‘Rainbow Boy’ uit 2011 heeft het trio één album op de teller, die al een tipje van de sluier oplicht over hun nakende performance. Improvisaties worden afgewisseld met heel eigenwijze composities, die zelfs het geometrische van Bach niet schuwen.
Cactus Truck houdt tijdens het festival de eer van Nederland hoog. Het uit Amsterdam afkomstige trio bestaande uit Jasper Stadhouders (gitaar), Onno Govaerts (drums) en John Dikeman (sax) is gespecialiseerd in het hardere werk. Jazzcore noemen recensenten het wel eens. Denk aan The Thing, Last Exit en de luidere projecten uit het oeuvre van John Zorn. Meppen, kletsen, overblazen en scheuren dus, zoals te horen op hun reeds verschenen LP ‘Brand New For China!’.
Voor de gelegenheid
Creaties en gelegenheidsprojecten zijn een meerwaarde voor elk festival, zo ook voor Citadelic. De eerste Citadelic Creation, getiteld Yôkaï, op zaterdagavond voor een hoogtepunt moeten zorgen. De uitvoerders van dit project zijn Fred Becker (sax en fluiten), Jordi Grognard (klarinetten en fluiten), Eric Bribosia (keys), Clement Nourry (gitaar), Axel Gilain (bas) en Yannick Dupont (drums). Opnieuw niet de bekendste namen, maar het feit dat de organisatie zijn nek uitsteekt voor deze musici is op z’n minst moedig en bewonderenswaardig. Aan motivatie zal het deze jongens dan ook waarschijnlijk niet ontbreken.
Nog zo’n boeiend project is dat van gitarist Rodrigo Fuentealba, die vooral naam maakte aan de zijde van Gabriel Rios en bij Arsenal en Motek. Dat hij ook van een potje improviseren houdt is al langer duidelijk en dat is ook de organisatie van Citadelic niet ontgaan. Voor zijn gelegenheidsproject tijdens Citadelic nodigt hij twee van de meest interessante Belgische musici van het moment uit. De bekendste van de twee is natuurlijk Teun Verbruggen, de drummer die zich zowel bij Jef Neve, Flat Earth Society als in een free improv/noise-context als een vis in het water voelt. Ook Bert Dockx kreeg een uitnodiging van Fuentealba in de bus. De gitarist staat al enkele maanden volop in de belangstelling met de groepen Dans Dans en Flying Horseman en dat schept natuurlijk extra hoge verwachtingen voor deze unieke samenkomst.
Net zoals bij Jazz sur l’Herbe, kennen de festivaldagen van Citadelic een middag- en een avondprogramma. De concerten beginnen steeds om 12u ’s middags, behalve op zondag, dan wordt de aftrap reeds om 11u gegeven.
