Het elfde jaar is het al dat de jaarlijkse componisten Happening wordt georganiseerd. Het initiatief kwam oorspronkelijk van Philippe Herreweghe in samenspraak met deSingel en zowel Herreweghe als deFilharmonie, waarvan hij vaste dirigent is, fungeren ook dit jaar weer prominent. Traditioneel bestond zo een componisten Happening uit een volle dag van grote en kleine concerten rond één enkele componist. Dit jaar pas is het de beurt aan Johannes Brahms (1833-1897), de grootmeester van de Duitse romantiek en voor de gelegenheid werd de Happening uitgespreid over twee dagen. Zo kan men zowel op zaterdag 17 april als op zondag 18 april genieten van onder meer een integrale symfonieën-cyclus, het dubbelconcerto voor viool, cello en orkest, lezingen over Brahms en een greep uit het lied- en kamermuziekrepertoire van deze in Hamburg geborene componist.
Korte Biografie
Dat Brahms nu wordt beschouwd als een van de grootste namen uit de klassieke muziek is niet steeds vanzelfsprekend geweest. In een tijd waarin de Duitse muziekwereld door elkaar geschud werd door muziek van revolutionaire componisten als Wagner en Lizst, trok Brahms zelfbewust de kaart van de traditie, wat hem naast heel wat lof van behoudensgezinde muziekcritici ook het nodige vijandschap opleverde van muzikanten die hem verweten niets nieuws te hebben toegevoegd aan de erfenis van Beethoven en Schumann. Tegelijkertijd en wat tegenstrijdig werd Brahms' muziek even vaak als moeilijk en harmonisch te gedurfd beschouwd en werden zijn symfonieën nooit zo populair als die van nu grotendeels vergeten tijdgenoten als Joachim Raff. Het was pas aan Arnold Schönberg (1874-1951) om in een essay uit 1933 aandacht te vestigen op Brahms' inventiviteit en raffinement en hem zo het 'progressieve' kamp en dus een algemene waardering binnen de muziekwereld binnen te loodsen.
Een van de sleutels tot Brahms' muziek is het enorme respect dat hij had voor traditie en de grote meesters uit het verleden. Brahms zag zichzelf als een vertegenwoordiger van een lange lijn componisten die naar de renaissance terugvoerde. Het zou wellicht niet verkeerd zijn om hem ook als een van de eerste musicologen te omschrijven en zijn preoccupatie met 'oude' muziek laat zich goed horen in Brahms' eigen muziek. Het deed hem zeker weigerachtig staan tegenover grote veranderingen want waarom moest men een idee, een genre of een vormstructuur die zichzelf als honderden jaren bewijst opeens weggooien. Dat Brahms met zijn klassiek maar minutieus opgebouwde werken een niveau bereikte dat zijn muziek een tijdloze kwaliteit verleent, dat wisten latere generaties pas ten volle te appreciëren.
Symfonieën
Centraal in de componisten Happening, net als in het oeuvre van Brahms zelf staan vier monumentale symfonieën. Het was niet aan Brahms besteed om te experimenteren met mengvormen of reusachtige orkesten als Berlioz dat deed, noch om buitenmuzikale ideeën uit de literatuur, de poëzie of de schilderkunst in zijn orkestmuziek te verwerken zoals vele van zijn tijdgenoten: een symfonie bleef voor hem een puur muzikale, zij het dan met uiterste zorg afgewerkte structuur. Het kostte hem dan ook vele jaren en heel wat andere orkestwerken (een pianoconcerto, twee serenades, de 'Haydn-Variaties', het 'Deutsches Requiem'...) voor hij erin slaagde om een eerste symfonie volledig op papier te zetten, die dan prompt werd geprezen als 'Beethovens Tiende'. Philippe Herreweghe zal aan het hoofd van deFilharmonie op zaterdag een uitvoering van de eerste twee symfonieën en op zondag een uitvoering van nummers drie en vier dirigeren.
Andere werken
Brahms was actief in elk mogelijk genre met uitzondering van opera en het is dus een quasi onmogelijkheid om elk ander genre op de componisten happening te vertegenwoordigen. Koorwerken bijvoorbeeld blijven afwezig, hoewel Brahms een koorrepertoire van een zeldzame omvang en kwaliteit heeft gecomponeerd: hij was niet voor niets jarenlang dirigent van een dameskoor! Wat wel wordt vertegenwoordigd, is kamermuziek en wel door uitvoerders van internationaal niveau. Violiste Antje Weithaas, pianiste Silke Avenhaus en celliste Quirine Viersens speelden al vaker samen en men kan hen horen in een uitvoering van Brahms tweede pianotrio opus 87 om half zes op zondag. Twee van de drie vioolsonates, de tweede opus 100 en de derde opus 108 kan men op hetzelfde concert beluisteren.
Geen koormuziek maar wel andere vocale werken in de vorm van sopraan Caroline Melzer die met haar begeleidster Anette Fischer-Lichdi een keuze maakte uit Brahms' omvangrijke liedrepertoire, om tien over zes op zaterdag. Solisten zijn er ook van eigen bodem met pianist Jozef de Beenhouwer die de happening opent om vijf uur op zaterdag met de 'Klavierstücke' opus 76 en 118 en een selectie van Brahms' Hongaarse dansen. Die dansen, niet altijd eigen composities van Brahms maar bewerkingen van Hongaarse deuntjes die Brahms in Hamburg oppikte, behoren tot het toegankelijkste en meest populaire gedeelte van Brahms' oeuvre.
Ook het Antwerpse conservatorium doet een duit in het zakje, met een uitvoering van Brahms’ dubbelconcerto voor viool en cello met als solisten studenten Noémi Tiercet (viool) en Riet Van den Fonteyne (cello) en het conservatoriumorkest onder leiding van Ivan Meylemans, trombonist en dirigent van ‘Het Kamerorkest’, voorheen Collegium Instrumentale Brugense. Bovendien verzorgt ook de pianoklas van Levente Kende een uitvoering van de Hongaarse Dansen en dat allemaal op zondagnamiddag om half vier.
Dat alles zorgt voor een interessante dwarsdoorsnede van Brahms’ oeuvre. Dat is bekend genoeg en heel wat grote werken ontbreken op het appel maar dat is niet meer dan onvermijdelijk. Jammer is misschien dat de minder gekende werken van Brahms (jawel, die bestaan ook, de tweede ‘Serenade’ bijvoorbeeld, de cantate ‘Rinaldo’, het ‘Schicksallied’ of sommige kamermuziek) in de schaduwen blijven hangen maar een integrale symfonieën cyclus en een gevarieerde selectie uit vocale-, orkest-, kamer,- en pianomuziek maken dat meer dan goed!
