In 1991 maakten de Baltische broertjes Estland, Letland en Litouwen zich los van de Sovjet-Unie. Dat de daaraan voorafgaande vrijheidsstrijd de bijnaam ‘de zingende revolutie’ toebedeeld kreeg, is geen toeval: met de toenemende glasnost broeide bij de lokale bevolking eveneens het nostalgische verlangen naar de eigen volksidentiteit. De opstandelingen lieten de Rode Bezetter dan ook weten dat zij en hun cultuurprojectie niet langer welkom waren aan de Oostkust doormiddel van hun grootste culturele wapen: de zang.
De Baltische landen, Estland in het bijzonder, zijn immers wereldvermaard omwille van hun rijke koortraditie. Onnoemelijk veel koren, van nationale en internationale bekendheid, massale koorfestivals en een flinke garde hedendaagse componisten zijn de vrucht van eeuwenlange overleveringen religieuze en profane gezangen. Sterker nog, de etherische, archaïserende en hyperconsonante polyfonie van vaandeldrager Arvo Pärt en consoorten verkoopt vandaag de dag beter dan het werk van welke tijdgenoot ook, en ze fungeert als een eigenaardige oase van rust en spiritualiteit in de conceptuele dialectiek van het hedendaagse muzikale landschap.
Desondanks belicht Baltic, een vierdaagse van Concertgebouw Brugge, niet enkel dit facet van de Baltische diamant. Ook het werk van meer progressieve componisten, verknipte elektronica uit Litouwen en een greep uit het vertrouwde klassiek-romantische repertoire zullen de revue passeren. Alles kan en alles mag op Baltic, zolang de uitvoerders maar van Estse, Letse of Litouwse afkomst zijn.
Brugge in koor
Wie het liever allemaal wat profaner, vooruitstrevender en dissonanter heeft, kan zich wellicht beter vinden in het programma van het Lets Radio Koor. Want dit ensemble heeft de laatste jaren voornamelijk faam verworven met uitvoeringen van twintigste-eeuwse en hedendaagse koormuziek. En inderdaad, van kleppers als ‘Four²’ van John Cage en Ligeti’s bevreemdende meesterwerk ‘Lux Aeterna’ is een neo-renaissancistische esthetica ver verwijderd. Baltic zou zijn naam echter onrecht aandoen, moesten deze gerenommeerde componisten niet worden geconfronteerd met het werk van enkele minder bekende Baltische en Scandinavische vertegenwoordigers, onder wie de Finse Kaija Saariaho (in Vlaanderen sinds kort bekend als de componiste van de succesvolle Vlaamse Operaproductie ‘l’Amour de Loin’) mede het mooie weer zal maken, zeker wanneer er live-electronics mee gemoeid zijn.
Postmoderne groeten uit Vilnius
En het polyfone kluwen loopt verder, zij het wederom in een ander gestalte. Want op de Litouwse avond van het Baltic-festival zoeken extremen mekaar op: onder leiding van Daiva Vyčinienė voert het ensemble Trys Keturiose een reeks traditionele meerstemmige liederen uit de zestiende eeuw (sutartinès) op en contrasteert deze vervolgens met een recent werk van de Litouwse componist Rytis Mažulis, dit alles gepresenteerd op een bedje van videokunst. De brug tussen heden en verleden wordt tenslotte helemaal gerealiseerd door het laptopkwartet Twentytwentyone, die deze multimediale Litouwse avond afsluit met een fusie van hedendaagse elektronische klanken en de folkloristische warmte van het traditionele, Baltische instrumentarium.
Zusterliefde
Kortom, in vier concerten biedt Baltic-festival enerzijds een klein overzicht aan van de rijke Baltische muziekgeschiedenis, met bijzondere aandacht voor de koortraditie, en anderzijds een boeiende kijk op de actuele stand van zaken, die in vele opzichten hierop verder bouwt en op die manier een unieke plaats kent binnen de hedendaagse kunstmuziek. Liefhebbers van de alternatieve film kunnen bovendien op zaterdagnamiddag genieten van enkele Litouwse films en documentaires.
