Arditti Quartet & Claron McFadden

---

Met het Arditti Quartet krijgt de Gentse Handelsbeurs op donderdag 29 september hoog bezoek. Het seizoen van de kamermuziekzaal had eigenlijk op gang getrokken moeten worden door Jacques Ammon en het Artemis Quartett, een concert dat helaas niet kon doorgaan wegens ziekte van de eerste violist. Op die manier verdween een van de toppers van de affiche van het Festival van Vlaanderen Gent, maar met dirigenten als Yannick Nézet-Séguin (in Bruckner) en Sylvain Cambreling (in Mahler) blijft er genoeg symfonisch geweld over dat de moeite loont.

Ook in de Handelsbeurs zelf doet het Festival van Vlaanderen Gent uitstekende artiesten neerstrijken. Naast het concert van Arditti Quartet en Claron McFadden komen ook Oxalys en Christoph Prégardien binnenkort langs, met een programma dat via Reger en von Zemlinsky uiteindelijk leidt naar Mahler. Het Arditti kwartet, dat gespecialiseerd is in hedendaagse muziek, kijkt echter graag verder dan de laat-romantische kamermuziek. Onder leiding van oprichter Irvine Arditti gaat het ensemble sedert zijn oprichting in 1974 expliciet de dialoog aan met hedendaagse componisten in een poging hun werk internationaal onder de aandacht te brengen. In de recente muziekgeschiedenis werden al meer dan honderd werken aan het ensemble opgedragen, dat het strijkkwartet zoveel mogelijk op cd trachtte uit te brengen. Zelfs componisten met een initieel jazzy achtergrond besteden werk uit aan Arditti en de zijnen, zoals recent nog Uri Caine met zijn ‘Twelve Caprices’. En wie denkt dat het enthousiasme van de vier musici door de tand des tijds is aangetast, wordt door de goed gevulde concertagenda van de het kwartet tegengesproken.

Met Claron McFadden strikte men overigens een van de meest vooraanstaande musici van de lage landen met betrekking tot hedendaagse klassieke muziek. Oorspronkelijk afkomstig uit Amerika, was de sopraan de voorbije jaren niet weg te denken van de Belgische en Nederlandse podia. Dat ze inmiddels goed bevriend is met Kris Defoort, Dirk Brossé en saxofoonkwartet Bl!ndman, betekent dat ze de grote oceaan allicht nooit definitief zal oversteken richting haar thuisland. McFadden werkte al samen met de grootste dirigenten, niet zelden in repertoire uit de twintigste eeuw.

Precies het fin de siècle is de periode die centraal staat op het programma van strijkkwartet en sopraan. Het belangrijkste werk wat dat betreft is Arnold Schönbergs magistrale tweede strijkkwartet opus 10, waarvan wordt gezegd dat het laatste deel Schönbergs eerste atonale experiment zou geweest zijn. De sopraanstem is alleen aan de orde in de laatste twee segmenten, waarvoor Schönberg tekstueel te rade ging bij de mystieke poëzie van Stefan George. Het derde deel (‘Litanei, langsam’) is een duistere klankwolk, waarin de luisteraar nog tonaal houvast vindt. Het slotdeel (‘Entrückung, sehr langsam’) staat echter niet in een te definiëren toonaard en zet de finale kortom op losse schroeven. Het romantische gegeven van de finale als apotheose, is een idee dat Schönberg alleen inhoudelijk overneemt. Puur muzikaal lijkt het kwartet zich immers in een omgekeerd crescendo te ontwikkelen, waar vanuit een geordend systeem naar tonale entropie wordt toegewerkt. Dit kan te maken hebben met de moeilijke relationele periode waarin Schönberg zich tijdens het componeren bevond. De componist droeg het werk op aan zijn vrouw Mathilde, die echter tegelijkertijd een relatie onderhield met hun vriend en buurman Richard Gerstl. De harmonische wanhoop kan men dus vanuit de biografische gegevens begrijpen. Ook het citaat van het Weense volkslied ‘Oh, du lieber Augustin’ uit het tweede deel van het strijkkwartet, onderstreept de wanhoopsgedachte: het lied draait om een muzikant die alles verliest en de laatste woorden, “Alles ist hin!” (“Alles is verloren!”), moeten Schönberg haast profetisch in de oren hebben geklonken.

Dat het Arditti kwartet dit werk voor na de pauze bewaart, is begrijpelijk. Met de ‘Fünf Sätze für Streichquartett’ van Anton Webern opent het concert zelfs relatief toegankelijk. Hoewel Weberns vijf frasen niet in een eenvoudig te ontleden idioom zijn opgesteld, kan men de vijf korte stukjes eerder gemoedelijk tot zich nemen. De structuur, waarin twee statische delen tussen de meer dynamische in staan, bevestigt het idee dat deze vijf miniaturen niet ontwrichtend zijn bedoeld. Voor het extreem dense ‘strijkkwartet nr. 3 Sz. 85’ ligt dat anders. Sommige historici denken dat het werk geïnspireerd is op Schönbergs ‘Lyrische Suite’, maar Bartók heeft uiteraard een eigen brouwsel gemaakt waarin vooral zijn eigen kenmerkende compositorische stokpaardjes terugkeren. Naast tal van ongebruikelijke strijktechnieken zijn dat onder meer de integratie van volksmelodieën in het tweede deel, die tevens voor een spitante ritmiek zorgen. Dit strijkkwartet staat bekend als een van de moeilijkste en minst toegankelijke van de Hongaarse componist, die met erg weinig bouwstenen dit korte stuk uitwerkte. Met ongeveer vijftien minuten hevige strijd betreft het een van de meest verpletterende klassieke werken uit de jaren ’20.

Het Arditti kwartet doet dus geen offers aan zijn eigen motto: hedendaagse of nog steeds ondergewaardeerde moderne muziek tot bij het grote publiek brengen. Dat Gentenaars getuige kunnen zijn van drie heel belangrijke werken uit het begin van de twintigste eeuw, uitgevoerd door dit wereldvermaard kwartet, is kortom een kans die men beter niet laat liggen.

De beschermde werken kunnen door de internetgebruiker gratis geconsulteerd worden, met uitsluiting van verdere reproductie en/of openbare mededeling ervan. Deze site wordt onderhouden conform de afspraken met de Belgische auteursrechtenvereniging SABAM.
Gebruiksvoorwaarden | Contactgegevens | Mobiel | Ontwerp en realisatie: Studio Hert