Waar halen ze de tijd vandaan? De tijd om er naast een solistencarrière ook een kwartet op na te houden, en niet zomaar een. Er is immers geen kamermuziekliefhebber die niet verslingerd is aan de passie waarmee het Arcanto Quartett zich op het repertoire stort. Met nog maar een handvol studio-opnames op zak kan de reputatie van de vier nu al niet meer stuk. En met klarinettist-componist Jörg Widmann aan hun zijde, verkeert de melomaan in nog beter gezelschap.
Arcanto Quartett (foto: Christoph Fein)
Berg het idee dat klassieke musici een luilekkerleventje leiden maar op. Een blik op de concertagenda van cellist Jean-Guihen Queyras alleen al illustreert dat de man geen nood heeft aan de vele adempauzes die men in het leven kan inlassen. Voltooit hij momenteel een tournee met Isabelle Faust en Alexander Melnikov ter promotie van hun laatste trio-opname, dan staat hij een week later in het Amsterdamse Concertgebouw met het Nederlands Philharmonisch Orkest. Vervolgens trekt hij een week uit voor twee concerten met het Arcanto Quartett in deSingel en de Handelsbeurs, om nadien nog een andere cd-opname met Ensemble Resonanz onder de aandacht te brengen. Geen zeven dagen later verlaat hij alweer het 20
e-eeuwse repertoire om met het Freiburger Barockorchester aan te treden, en wie weet krijgt hij in de tussentijd de vraag van een componist om ergens in 2015 of 2016 een werk in wereldpremière te laten gaan – een eer die de solist al een aantal keer te beurt viel. Niet anders gaat het er aan toe bij de overige leden van het Arcanto kwartet. Antje Weithaas, Daniel Sepec en Tabea Zimmermann combineren eveneens verschillende activiteiten, van lesgeven tot het vertolken van solistenrollen bij orkesten. Wie er dan van uit gaat dat een week met het Arcanto Quartett even vakantie betekent, heeft het bij het verkeerde eind. De programma’s in Antwerpen en Gent hebben immers slechts een werk met elkaar gemeen. Geen wonder dat de vier nog altijd met een vinnigheid interageren alsof het een van de eerste keren is dat ze samen rond de lessenaar zitten. Hoewel dat moment inmiddels meer dan tien jaar geleden heeft plaats gegrepen, laten ze op elk concert uitschijnen dat ze zich nog steeds
à volonté door elkaar verrast weten.
Uiteraard wordt de vanzelfsprekendheid van “een zoveelste concert” uitgesloten wanneer men een extra lid aan boord hijst. Dat het Arcanto Quartett Jörg Widmann kon binnenhalen, zegt een en ander over hun status. De klarinettist is immers een veel gevraagd solist bij tal van orkesten – een contract bij ECM doet daar ongetwijfeld goed aan. Tussendoor neemt de man de tijd om zelf te componeren. Hoeveel tijdgenoten kunnen zeggen dat ze al tientallen van hun creaties op cd zagen verschijnen? Zijn werk wordt overigens niet door de minsten opgepikt: dat dirigent Mariss Jansons op zijn integrale opname van de Beethoven-symfonieën bij wijze van reflectie een stuk van Widmann toevoegde, mag als kwaliteitslabel voor diens muziek gelden. Waar de man als componist in 21
e-eeuwse traditie de mogelijkheden van klank, van textuur en van de organisatie van structuren verkent, gedraagt hij zich als solist bijzonder gedienstig ten aanzien van de partituren die hij uitvoert. De beeldenstormer die geschiedenis probeert te schrijven, transformeert in een nederig dienaar van wat de geschiedenis al heeft voortgebracht. Op de laatste opname van het Arcanto Quartett, waarop Widmann Mozarts beroemde klarinetkwintet met de grootste edelmoedigheid mee gestalte geeft, grijpt de energie van de vier Arcanto’s feilloos in op Widmanns
noblesse. Op woensdag 26 maart kan deSingel beoordelen of de genereuze totaalklank van dit kwintet in Mozarts fenomenale stuk ook live een streling voor de trommelvliezen betekent.
Jörg Widmann (foto: Marco Borggreve)
In Antwerpen staat verder het eerste van Schumanns drie strijkkwartetten opus 41 op het programma. Lange tijd genegeerd als een van de mindere opusnummers van de componist, genieten de drie kwartetten inmiddels meer bekendheid. Toch blijft Schumann er soms van beticht worden dat hij weinig vertrouwdheid had met het genre. Dat hij de stemmen nogal pianistiek organiseert in een of twee duidelijke lagen en hen slechts zelden een eigen leven laat leiden, maakt een vergelijking met werken van Beethoven en Brahms inderdaad niet erg flatterend, maar daar staat tegenover dat Schumann zijn materiaal zo gecondenseerd hield – bijvoorbeeld door het tweede thema in de eerste beweging van het eerste kwartet van het eerste thema af te leiden – dat wat in dit kwartet gebeurt zich toch vastzet in de geest van de luisteraar, en deze simpelweg beroert. Met het concert in de Handelsbeurs, dat daags nadien doorgaat, heeft dat in deSingel een selectie uit Bachs ‘Kunst der Fuge’ gemeen. Is deze ultieme ode aan de contrapuntiek een tegengewicht voor Schumanns beduidend lyrischer georiënteerde opus 41?
In Gent koppelt het Arcanto Quartett die selectie Bach aan werk van diens verre discipelen Beethoven en Brahms. Met Beethovens opus 135 zal diens zwanenzang weerklinken: na voltooiing ervan schreef de componist alleen nog maar een alternatieve finale voor het opus 130, waardoor de ‘Große Fuge’ na diens dood een bestaan ging leiden als afzonderlijk opgevoerd stuk. Met Beethovens laatste reeks kwartetten valt vaak het idee van expansie en van radicaliteit samen, maar op die regel is het 16
e strijkkwartet enigszins een uitzondering. Hoewel de heldere hemel van wat een onbezorgd ‘Vivace’ had kunnen zijn door een boosaardig wolkendek wordt overschaduwd, stijgt een zekere berusting uit het werk in zijn totaliteit op. Dit expliciteert Beethoven in het slotdeel met het welbekende ‘Muβ es sein? Es muβ sein!’-motief, een pakkend retorisch spel van vraag en antwoord. Nog weemoediger dan het ‘Lento assai, cantante e tranquillo’ uit Beethovens kwartet wordt allicht de uitvoering van Brahms’ klarinetkwintet. De Handelsbeurs vroeg het Arcanto Quartett en Jörg Widmann uitdrukkelijk om deze parel op te voeren. Goed gezien, want een samenwerking tussen een kwartet en een klarinettist van dit niveau doet België zelden aan. Dat Widmann een ideale partner is voor dit meesterwerk, mocht blijken uit zijn ongeveer twee jaar oude opname met het Hagen Quartett. Het leidt geen twijfel dat het Arcanto Quartett dankbaar zal reageren op Widmanns expertise. Wie daar wel aan twijfelt, bestelt best meteen een kaartje voor beide concerten. Want gezien Brahms’ referaten naar Mozarts klarinetkwintet (het laatste deel bestaat in geval van beide werken bijvoorbeeld uit een thema en vijf variaties), kan men hier spreken van een prachtig programmatisch tweeluik.
Meer over Arcanto Quartett & Jörg Widmann
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
