Onder de op diverse manieren toch wat misleidende noemer All Jazz is Free, zet De Singer een winteroffensief in waarbij met optredens van Atomic, Swedish Azz en het Alexander von Schlippenbach Trio de zwaardere jazzmiddelen niet geschuwd worden.
Nee, in tegenstelling tot wat All Jazz is Free laat vermoeden, zijn niet alle optredende artiesten zomaar onder de noemer freejazz te catalogeren. Evenmin mag het publiek gratis binnen, maar wie intekent voor de drie concerten, kan wel rekenen op een aardige korting.
Het is in deze organische mix dat de grote kwaliteiten van de groep hoorbaar worden, niet in het minst door Atomics geheime wapen: pianist Håvard Wiik. Van intiem tot grootse uithalen kan hij de extremen aan, waarbij hij een resoluut moderne toonspraak hanteert die meer dan eens doet denken aan Andrew Hill. Daarnaast is Wiik ook een meester in het ontwikkelen van polyfone lagen, waardoor hij de muziek van extra dimensies voorziet.
Achter hem vormen zijn landgenoten Håker Flaten en Nilssen-Love een potente ritmetandem. Niet verwonderlijk, gelet op hun gezamenlijke ervaring in het powertrio The Thing (met de later op All Jazz is free nog opduikende Mats Gustafsson). Blazers Ljungkvist en Broo, die voor de Zweedse vertegenwoordiging zorgen, maken dan weer het mooie weer bij respectievelijk The Deciders (met Rudi Mahall en Axel Dörner) en Angles of het Resonance Ensemble. De uitdrukking supergroep is al voor minder bovengehaald en niet ten onrechte, zoals de band eind vorig jaar nog liet horen in het KC BELGIE. Ook in de VS hebben ze dat begrepen, want het vijftal werd dit jaar gekozen tot Rising Star Jazz Group in de jaarlijkse DownBeat Critic Poll.
Sinds 2009 laven enkele opvolgers zich aan de erfenis van hun illustere voorgangers met als resultaat een opmerkelijk samengestelde band. Hier geen bas, trompet of piano, maar een frontlinie gevormd door baritonsaxofonist Mats Gustafsson (The Thing, Peter Brötzmann) en Per-Åke Holmlander (Barry Guys London Jazz Composers Orchestra) op gebogen ventieltrombone (cimbasso) en tuba. Drummer van dienst is Erik Carlsson, maar het meest opmerkelijke geluid komt van dj en elektronicamuzikant dieb13 (Dieter Kovačič). Wat ooit een volledige Zweedse band was, heeft vanaf dit jaar Amerikaans bloed in de aderen sinds vibrafonist Kjell Nordeson zijn plaats afstond aan Chicagoan Jason Adasiewicz, momenteel een van de meest toonaangevende muzikanten op dat instrument.
De elektro-akoestische samenstelling van Swedish Azz geeft de groep meteen een eigen geluid. Niet dansbaar of zelfs ook maar pop- of rockgericht, daarvoor is de inbreng van dieb13 op het recentste album ‘Azz Appeal te abstract. Toch bereikt de groep nooit de muzikale variatie of de intrigerende complexiteit van Atomic. De composities zijn veel eenduidiger en de solistische inbreng van de muzikanten meer voorspelbaar. Het is afwachten of ze deze beperkingen live kunnen overstijgen.
Toch teren von Schlippenbach, Parker en Lovens niet op hun ouder werk. Van het drietal verschenen tussen ‘Pakistani Pomade’ en het in 2010 verschenen ‘Bauhaus Dessau’ tal van albums op labels als FMP, Parkers eigen Psi-label of recent het Zwitserse Intakt. Ook live laten de drie -ondertussen allemaal ruim door de zestig, von Schlippenbach zelfs als door de zeventig- nog steeds van zich spreken. Naar jaarlijkse traditie trekken ze ook dit jaar weer op Winterreise. Met drie in een auto, rijden ze eigenhandig van het ene optreden naar het andere. Eten doen ze niet in een of ander baanrestaurant, maar ze verlaten steevast de snelweg voor een deftige maaltijd. Veel gejaagdheid is er immers niet bij, aangezien de drie geen behoefte hebben aan een soundcheck. Er wordt namelijk zuiver akoestisch opgetreden, kwestie van de muziek zo direct mogelijk te houden.
Direct is het spel van Evans, von Schlippenbach en Lovens zeker te noemen. Vrije improvisatie zonder compromissen, noch dogma’s. Von Schlippenbach is immers niet alleen groot geworden met de muziek van Monk, maar hoorde als leerling van de illustere componist Bernd Alois Zimmermann ook de moderne muziek van de tweede helft van de 20ste eeuw. Materiaal en tradities genoeg om uit te putten dus, wat resulteert in sets die alle richtingen op kunnen: van minuscule finesse tot stevige climaxen zonder ook maar een moment gezocht over te komen. De spontaniteit in de vrije improvisatie en het niet willen nestelen in clichés maakt het Winterreise trio tot het levende bewijs dat decennialange samenwerkingen niet hoeven te verzanden in muzikale overbodigheid.
