---

Zahava Seewald is uniek. Deze Brusselse zangeres is de enige Belgische voor wie de eer is weggelegd om op het New Yorkse downtown label van John Zorn, Tzadik, haar eigen projecten te mogen bolwerken. Het 2e album van Seewald dat dit jaar het licht zag, "Koved - A Tribute to Martin Weinberg" is een schot in de roos. Haar Psamim ensemble valt onmiddellijk op tussen al het avant-gardistische Tzadik geweld. Met een uitgebalanceerd en haarfijn uitgevoerd traditioneel repertoire staat Psamim ongeveer lijnrecht tegenover de meeste Tzadik releases . Ook hier is deze patente zangeres dus een beetje een buitenbeentje. Kwadratuur.be zocht haar thuis op en sprak met haar over Joodse muziek, Tzadik en haar nieuw project.

Joodse muziek

Kunt u de joodse muziek kort situeren?

De joodse muziek is natuurlijk zeer uiteenlopend. Er is niet één enkele stijl of één soort muziek. De joden hebben, overal waar ze zich gevestigd hebben, de plaatselijke muziek in hun repertoire opgenomen maar dan met specifieke eigenschappen en vanuit hun eigen achtergrond. Zo heeft ook de joodse religieuze muziek zijn aparte karakteristieken. Als we twee grote categorieën nemen dan kunnen we zeggen dat er enerzijds joods Europese muziek is en anderzijds joods oriëntaalse muziek, maar er zijn natuurlijk nog talloze subcategorieën. De Ashkenazische muziek behoort tot de joodse Europese muziek maar er is verder nog religieuze muziek en traditionele wereldlijke muziek. De chassidische muziek kent dan weer een heel ander specifiek repertorium.

Kleeft er een aparte context aan de verschillende soorten muziek?

Er bestaat een repertorium dat hoofdzakelijk in de synagoge wordt gezongen, een ander dat voornamelijk thuis wordt gezongen en natuurlijk ook speciale melodieën voor shabbat en feestdagen. Dit geldt voor de Ashkenazische muziek maar ook voor de oriëntaalse. Zo improviseren bijvoorbeeld tot vandaag de dag op orthodoxe bruiloften professionele zangers, Badkhonim, tekst en muziek.

Hoe komen de arrangementen tot stand bij de traditionele liedjesteksten?

Dat hangt af van project tot project. Er zijn programma's waar we de hele muziek hebben uitgeschreven en die hard bewerkt zijn, maar bijvoorbeeld het laatste album ('A Tribute to Martin Weinberg' WV) is echt traditioneel. We hebben daarvoor niet veel geschreven en de arrangementen werden al spelend vastgelegd en veel ruimte is gelaten voor versieringen en improvisaties.

Waar moet een luisteraar specifiek op letten als hij naar uw muziek luistert?

Volgens mij moet de muziek in zijn geheel de luisteraar eigenlijk aanspreken en charmeren. Ik weet niet echt of er bepaalde aspecten belangrijker zijn dan andere. Natuurlijk moet je bij de laatste cd erg letten op het vocale werk maar er staan ook twee instrumentale stukken op die zeer interessant zijn, niet alleen qua melodie maar ook qua uitvoering en virtuositeit. Ik zou niet durven zeggen dat er een bepaald aspect boven uit steekt. Let wel, het is een traditioneel album en dus voor mensen die het label van John Zorn zeer goed kennen is het misschien even schrikken want normaal producet hij avant-garde muziek. We hebben ook meegewerkt aan zijn laatste Masada album (John Zorn – "The Unknown Masada" WV) en ook aan het album geconcipieerd rond de Israëlische componist Sasha Argov ("Great Jewish Music – Sasha Argov" WV). Als je dan naar zo'n compilaties luistert dan voel je wel aan dat Psamim enorm sober blijft want de Amerikanen doen enorm veel noten op (lacht). Als ze spelen is hetgeen wat telt de virtuositeit en de hoeveelheid noten. Soms houd ik er enorm veel van maar er zijn stukken waar het af en toe ook too much wordt.

Tzadik

Hoe bent u in contact gekomen met Tzadik?

Eigenlijk gewoon via het label waar ik samen mee heb gewerkt. Subrosa is een Belgisch label en doet ook avant-gardistische producties. Het label stuurt regelmatig door hen uitgegeven cd's op naar New York en zo heeft Tzadik een van onze albums, Ashkenaz Songs. 1, op Subrosa ontdekt. John Zorn vond het eigenlijk zeer goed wat we deden en heeft ons voorgesteld om een album te maken.

Moet iemand met de traditionele muziek vertrouwd zijn om de moderne varianten van het Tzadik-label te begrijpen?

Ik denk niet dat er een directe link bestaat tussen wat zij doen en de traditionele joodse muziek. Natuurlijk zijn verschillende muzikanten van het label wel vertrouwd met de traditionele muziek, maar ze zoeken het toch eerder in de richting van de virtuoze free jazz en de jazz. Ik denk dat dit laatste voor hen ook belangrijker is dan het traditionele aspect.

Voor uw album op Tzadik beschikte u over volledige artistieke vrijheid.

John Zorn heeft ons altijd vrij gelaten. Ik vind dat ook normaal. Van het moment dat een producer u vertrouwt, is hij eigenlijk bijna verplicht om carte blanche te geven. Dat is toch normaal, niet? Subrosa hanteert hetzelfde principe. Deze labels geven de kans aan muzikanten die niet commerciële projecten bekend willen maken om deze uit te geven. Maar naast avant-garde doen zij ook traditionele producties, ze hebben literatuurproducties, elektronica.

Geheel normaal niet is zoiets jammer genoeg niet, er gebeuren vaak andere dingen.

Ja, akkoord. Maar Tzadik is dan ook geen commercieël label,… enfin, het is wel commercieël maar het is niet bestemd om miljoenen te maken of kaskrakers uit te brengen. Het raakt toch een zeer beperkt publiek, niet?

Nieuw project

Wat zijn de plannen voor de toekomst?

We werken nu aan een nieuw project. We trachten met dit nieuw project een nieuw geluid te ontwikkelen met eigen arrangementen en elektronica. Het centraal aandachtspunt zal de Hebreeuwse poëzie van de middeleeuwen tot nu zijn.

Komt er naast Hebreeuwse poëzie ook nog een Jiddisch repertorium aan bod?

Nee, na tien jaar me te hebben geconcentreerd op dit repertorium ben ik even toe aan iets anders. Er zullen geen Jiddische teksten meer gebruikt worden voor dit project.

Hoe selecteert u de teksten waar u rond wil werken?

Als ik een tekst interessant vind en wanneer hij me persoonlijk aanspreekt dan komt hij in aanmerking om er muziek bij te denken. Hiervoor werk ik voornamelijk nauw samen met 1 muzikant die gemakkelijk arrangementen uitschrijft. Gelukkig is hij geïnteresseerd in de breedte: modern en traditioneel. Maar nog is het veel werk, het zoeken naar dat eigen geluid is intensief.

Hoe laat u zich insprireren?

Voor de arrangementen probeer ik me te laten inspireren door het ritme van het gedicht en natuurlijk ook door de inhoud.

Wanneer mogen we dit album verwachten?

Ik hoop dat het afgewerkt zal zijn volgend jaar.

Zo hebben wij ook weer iets om met grote belangstelling naar uit te kijken.

 

Beperkte Discografie:

• Ashkenaz Songs Vol. 1 (Subrosa)
• Ashkenaz Songs Vol. 2 (Subrosa 1999)
• Abi Gezint! (Tzadik 1999)
• Koved - A Tribute To Martin Weinberg (Tzadik 2003)