De hoorn was een opvallend populair solo-instrument in de achttiende-eeuw want elk hoforkest in Europa beschikte over – vaak erg goede – hoornspelers en hofcomponisten zorgden dus voor talloze concerti en kamermuziekwerken met hoorn erin. De situatie was niet echt verschillend bij Mozart en de hoornist uit het bisschoppelijk orkest van Salzburg, ene Joseph Leutgeb, hoewel zowel Mozart als Leutgeb later uit bisschoppelijke dienst traden en naar Wenen verhuisden om zich te vestigen als free-lance muzikanten (Leutgeb kocht bovendien een kaaswinkel om zijn pensioen veilig te stellen!). De meeste werken die Mozart voor hoorn schreef, vier concerti en een resem andere composities van verschillend allooi, werden dan ook voor Leutgeb geschreven.
De Nederlandse hoornist Teunis van der Zwart behoort zowat tot de wereldtop wat hoornisten betreft en met deze nieuwe cd, een samenwerking met Frans Brüggens Orkest van de Achttiende Eeuw, voert hij een selectie van Mozarts hoornwerken uit. Hij gebruikt uiteraard de ventielloze, achttiende-eeuwse natuurhoorn, wat met zijn scherpe gestopte noten en wat mattere klank een speciaal karakter aan de uitvoering geeft. Drie grote werken, het derde hoornconcerto, KC 447, met kwintet voor hoorn, viool, twee altviolen en cello KV 407 en het verontrustende sextet 'Ein Musikalischer Spass' werden aangevuld met een selectie uit twaalf duo's KV 487 die Mozart voor twee hoorns schreef en een opera-aria uit 'Mithridate, re di Ponto' met obligaat hoorn erbij.
Teunis van der Zwart beheerst de moeilijke natuurhoorn als weinig anderen en als men deze plaat beluistert, lijkt het of er geen grenzen zijn aan waartoe hij op het instrument in staat is. Mozarts muziek is technisch gesproken misschien nog niet overdreven veeleisend maar de snelle loopjes in het kwintet of de hoge partijen van de duo's stellen beslist hoge eisen aan de uitvoerders. Bovendien bezitten zowel Teunis van der Zwart als tweede hoornist Erwin Wieringa en heel egale toon die het klankverschil tussen ronde, 'open' noten en nasale 'gestopte' noten goed kan camoufleren. De tweede hoorn bedeelt Mozart trouwens met enkele intimiderend lage partijen in de hoornduo's.
Die duetten voor twee hoorns (die hier overigens niet allemaal gespeeld worden) zijn niet echt Mozarts meest glorieuze composities maar ze tonen goed wat er wel en niet mogelijk is op de achttiende-eeuwse natuurhoorn. Het zijn korte stukjes met een variërend karakter – vrolijke 'allegro's', menuetten, lyrische 'adagio's', noem maar op... In vergelijking met de ernstige werken, het kwintet en het concerto, waar Mozart de gebruikelijke hoorns en hobo's in de begeleiding vervangt door klarinetten en fagotten, wat een zachter klankbeeld geeft, is 'Ein Musikalischer Spass' moeilijk serieus te nemen. Het is een parodie op derderangs muziek en derderangs muzikanten en bevat zulke passages als een uiterst banale fuga (finale), valse noten in de hoorns (menuet) en een eindeloze, oersaaie vioolcadens (adagio). De finale wordt redelijk traag gespeeld, opzettelijk wat knullig misschien – de derderangs muzikanten die Mozart hekelt hadden een sneller tempo niet aangekund? En de slotakkoorden, vals in vijf verschillende toonaarden, hadden door niemand anders dan de satirische Mozart geschreven kunnen zijn.
Wat men misschien wel kan opmerken, is dat deze cd wat subtiliteit mist. Het is knap om de vette toon van van der Zwart te horen en zijn manier van spelen, die solide klinkt en niet uit het lood te slaan is, is bewonderenswaardig maar sommige, vooral trage delen, krijgen een robuuste uitvoering mee die minder strookt met hun zachte karakter. Dat is lichtjes het geval in het langzame deel van het hoornkwintet en in de mooie aria 'Lungi da te' uit de vroege opera 'Mithridate, re di Ponto', met solostemmen voor sopraan Claron McFadden en hoorn maar ook enkele andere passages bezitten een 'macho'-gehalte dat men niet meteen met Mozart associeert. Dat doet echter geen afbreuk aan de onderlegde en indrukwekkende manier waarop Mozarts muziek hier voorgesteld wordt. Op moderne instrumenten zijn al deze werken gemakkelijk te vinden – ze behoren tot het standaardrepertoire van elke hoornist – maar aanzienlijk minder hoornisten zouden het er op natuurhoorn zo degelijk van af brengen.
Meer over Wolfgang Amadeus Mozart
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
