De klassieken laten Belgiës internationale trots René Jacobs de laatste jaren niet meer los. Sedert vorig jaar verschenen bij Harmonia Mundi onder andere ‘Die Schöpfung' van Joseph Haydn met het Freiburger Barockorchester, de Mozart-opera ‘Idomeneo’ (die alleen maar op positieve reacties kon rekenen en waarvan Jacobs enkele solisten meenam naar zijn interpretatie van ‘Die Zauberflöte’) en een sublieme uitvoering met de late Mozart-symfonieën (een tweeluik). Nu vult het label dat indrukwekkende lijstje aan met ‘Die Zauberflöte’, Mozarts beroemdste opera, die komt in een luxe-boxset met een bijzonder dik boekje en maar liefst 3 CD’s.
‘Die Zauberflöte’ is één van de weinige Mozart-opera’s waarin de orkestbegeleiding vaak wegvalt en sprekende acteurs gewoon staan te acteren. Dat gaf de opera toen, en nu nog steeds, een enorme vaart, maar op cd-opnames durft men die “overbodige” (vanuit muzikaal oogpunt) passages al eens te laten voor wat ze zijn. Op die manier kregen de schijfjes meer schwung voor wie zonder het tekstboekje wilde volgen, maar uiteraard viel het verhaal op die manier volledig aan diggelen. Harmonia Mundi koos er dan ook voor om de zuiver theatrale passages wél te bewaren, wat extra in de kijker zet hoe grappig en hoe gevarieerd ‘Die Zauberflöte’ wel niet is.
Het verhaal van ‘De Toverfluit’ hoeft voor sommigen misschien nog eens verteld. De plot is namelijk niet echt voor de hand liggend en zit met zijn vele personages behoorlijk complex in elkaar. Meer dan een rechtlijnige opera à la ‘Don Giovanni’ of ‘La Nozze di Figaro’, moet de toeschouwer of toehoorder dus daadwerkelijk moeite doen om doorheen ‘Die Zauberflöte’ bij de les te blijven. In het kort gaat het verhaal als volgt: centraal staat prins Tamino (een lyrische Daniel Behle), die op zoek gaat naar Pamina (sopraan Marlis Petersen), die gevangen wordt gehouden door de wijze Sarastro (een gelaagde Marcos Fink). Papageno (wellicht het meest beroemde opera-personage aller tijden, hier perfect gebracht door Daniel Schmutzhard) vergezelt Tamino, terwijl hij eigenlijk een vrouwelijke wederhelft zoekt. Deze duikt later op in de gedaante van Papagena (sopraan Sunhae Im), wat in de gekende finale een dubbel verlovingsfeest oplevert.
Evenzeer geweten is dat de opera eigenlijk speelt in Egypte (waarmee Mozart al een voorzet geeft naar het romantische exotisme) en dat de componist heel veel rituelen van de vrijmetselarij in het libretto verwerkte. Die grappige, spitsvondige en virtuoze tekst is van de hand van Emanuel Schikaneder, die bij de première in het Wenen van het jaar 1791 zelf Papageno zou vertolken. Het evenwicht is bovendien volledig: met twee grote aktes van ongeveer eenzelfde speelduur, die stuk voor stuk uiteen vallen in weer twee delen van weer quasi dezelfde lengte, heeft Mozart heel expliciet naar een rationele vorm van structuur gedongen. De toonaard is nog een voorbeeld van dat absolute evenwicht: elk van de vier grote bewegingen begint en eindigt in dezelfde toonaard, én die van het eerste en het laatste deel zijn gelijk. Zo levert Mozart niet alleen een consistent eindproduct af, als ook een cirkel die volmaakt rond is.
Dat alles brengt René Jacobs in zowat de best mogelijke uitvoering. Hier en daar vergaloppeert hij zich in de tempi van bepaalde delen, die hij strikt genomen precies zo snel wilde uitvoeren als Mozart had voorzien. Die keuzes hadden echter vaak te maken met de onrust van het publiek (dat altijd maar vooruit wilde met de plot), meer dan met de eigenlijke sfeer van de muziek. Daarom verkiezen sommigen de versies van twintigste-eeuwse dirigenten, keuzes die naar het oor van de moderne luisteraar beter passen bij de emoties van de muziek. Die kleine onvolkomenheden (als het dat al zijn) maakt Jacobs echter dubbel en dik goed met zijn briljante zangers en zijn frisse visie op de tekst. Ook het opnemen van volledige stukken dialoog wordt hier en daar als storend ervaren, maar dat element verheft deze opname juist boven de zuiver muzikale omwille van de enorme toegevoegde waarde.
In de traditie van ‘Idomeneo’, ‘Don Giovanni’, ‘Le Nozze di Figaro’, ‘Le Clemenzo di Titto’ en ga zo maar door, heeft René Jacobs nu een nieuw pareltje klaar in zijn Mozart-editie. De betwiste uitvoeringen van de Mozart-symfonieën daar gelaten, werden de voorgaande delen quasi unaniem geloofd en dat zal voor deze briljante versie niet anders zijn. Bovendien zorgt Harmonia Mundi voor een scherpe prijs. Een mens betaalt nog geen 30 euro voor een box die er dubbel zo duur uitziet!
Meer over Wolfgang Amadeus Mozart
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
