The Planets, Holsts zevendelige suite voor groot orkest, is een van de belangrijkste twintigste-eeuwse werken in de Engelstalige wereld. Bij ons, net als in Duitsland, geniet het werk veel minder bekendheid. Wie zou er dan beter geschikt geweest zijn dit werk opnieuw op te nemen dan Engelsman Simon Rattle met de Berliner Philharmoniker? Rattles project op deze dubbel-cd, bevat niet alleen de originele 'Planets', maar ook vijf nieuwe composities, geschreven in opdracht van de Berliner Philharmoniker: 'Pluto', door Colin Matthews, als aansluiter bij 'The Planets' (Holst schreef zijn werk in 1918, en Pluto werd pas in 1930 ontdekt), en vier 'asteroids' ('Toutatis' door Kaija Saariaho, 'Towards Osiris' door Matthias Pintscher, 'Ceres' door Mark-Anthony Turnage en 'Komarov's Fall' door Brett Dean), die een eigentijdse muzikale visie op het heelal geven. En als toemaatje zit er op de tweede cd een kort dvd-fragmentje waarop Rattle en de componisten een woordje uitleg geven over hun muziek.
Wie 'The Planets' beluistert, merkt meteen dat dit werk doorheen de jaren schaamteloos geplagieerd is door componisten van filmmuziek. En niet zonder reden, want dit is beeldende muziek bij uitstek. Holsts orkestratie, in zijn tijd gedurfd en revolutionair, loopt over van orkestrale effecten, van strijkers die 'con legno battuto' spelen in het eerste deel tot een vrouwenkoor dat achter de scène staat opgesteld in het laatste. Over de uitvoering van de Berliner Philharmoniker kunnen we kort zijn, want het zal niemand verbazen dat het hele orkest een sterke uitvoering neerzet. Wel verrassend is dat Rattles interpretatie wat scherpe kantjes afvijlt. 'Mars, the Bringer of War' klinkt nog steeds strijdlustig en martiaal (dus daar komt John Williams' 'Imperial March' vandaan!), maar overdondert niet, net trouwens als 'Jupiter, Bringer of Jollity'. In dit vierde deel, het bekendste uit 'The Planets', hebben orkest en dirigent echter ruimschoots de kans om zich op andere manieren uit te leven. Rattle dirigeert met flair en neemt een tempo dat soms vrijelijk fluctueert. Het oer-Engelse marsthema wordt trager herhaald, bijvoorbeeld, pikt dan het begintempo weer op, maar doet dat zo geleidelijk dat het bijna op een parodie begint te lijken. 'Mercury, the Winged Messenger' wordt dan weer vluchtig gespeeld, onwerkelijk bijna, met zijn snelle figuurtjes in houtblazers en strijkers. Het zijn inderdaad de zachte delen die het meest overtuigen op deze opname, van het kalme 'Venus, the Bringer of Peace' tot het laatste deel 'Neptune, the Mystic', waar het orkest naar het einde toe helemaal wegsterft. Colin Matthews had dus geen gemakkelijke opgave toen hij gevraagd werd nog een achtste deel aan dit werk toe te voegen. 'Pluto, the Renewer' bouwt verder in dezelfde stille geest van 'Neptune', komt tot een korte uitbarsting van geweld (waarin verwezen wordt naar andere delen uit 'The Planets') en eindigt met hetzelfde vrouwenkoor als 'Neptune'. Als compositie overtuigt het zeker, maar het brengt misschien ook de opbouw van 'The Planets', in zijn geheel, uit balans, door het einde wat uit te rekken.
Kaija Saariaho's 'Toutatis' leidt de luisteraar binnen in de klankwereld van de vier 'asteroids', die een beeld van het heelal schilderen dat beduidend bleker en minder optimistisch is dan dat van Holst, en meer dan eens blijk geeft van verlatenheid. Het werk van Matthias Pintscher is het langste en het meest uitgewerkte, met een lange trompetcadens halverwege. Het maakt deel uit van een grotere compositie dat volgend jaar in première moet gaan. Het meest opvallende werk is dat van de Amerikaan Brett Dean, wiens muziek doorspekt is met 'spacy' science-fiction effecten, in strijkers, houtblazers en slagwerk terwijl 'Ceres' van Mark-Anthony Turnage misschien wel het meest toegankelijke is, met duidelijk herkenbare melodielijnen.
Alles bij elkaar is dit een mooi project geworden, waarin een herkenbare lijn loopt van Holsts muziek, over de combinatie Holst-Matthews, naar de werken van deze vier moderne componisten. De uitvoering zelf valt niet op door overdreven effectenwerk of dramatiek, maar is, zoals dat kan verwacht worden, inspirerend en verzorgd.
Meer over V/C
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
