Er zijn woorden die een recensent bij voorkeur alleen per grote uitzondering in de mond neemt. "Meesterwerk" bijvoorbeeld. Te veelvuldig in de ton der superlatieven grabbelen, kan de geloofwaardigheid immers ernstige schade toe brengen. Wanneer men echter te maken krijgt met een solist als Nikolai Lugansky, lijkt het er op dat zelfs de formuleringen die maar een paar keer per jaar in de mond worden genomen, te kort schieten om te raken aan het genie van de uitvoering. Helemaal niets schrijven dan maar? Dat zou jammer zijn, want door zijn betrekkelijk ondergewaardeerde programmakeuze stond Lugansky's laatste cd nog niet genoeg in de (inter)nationale spotlights. Van Rachnamninovs tweede pianosonate mogen dan wel al heel wat uitvoeringen verschenen zijn, anders is dat voor zijn eerste worp in het genre. De redenen daarvoor zijn moeilijk te achterhalen, gezien de ontegensprekelijke kwaliteiten van het werk. Wellicht brak menig pianist al zijn of haar botten op het satanisch moeilijke slotdeel, maar voor Lugansky lijkt de klus niet eens moeilijk te klaren. De hoeveelheid reliëf die hij in beide handen blijft bewaren, ook al overwint hij de grootste virtuoze moeilijkheden: het is simpelweg indrukkend te horen met hoeveel aandacht fraseringen bijvoorbeeld worden benaderd.
De Russen hebben Lugansky, zelf afkomstig uit Moskou, altijd na aan het hart gelegen. Toen zijn vorige opname bij Ambroisie/Naïve zich situeerde in een Liszt-jaar en daarom volledig aan die componist was gewijd, leek het erop dat de solist ook in ander repertoire nog veel had toe te voegen. Nu keert hij echter terug naar eigen bodem, hoewel er een link is met zijn vorige opname in die zin dat Rachmaninov zijn eerste sonate structureerde volgens het model van Liszts Faust-symfonie. Dat is een werk in drie delen waarin de componist telkens een van de drie protagonisten portretteert. Exact datzelfde idee nam Rachmaninov aan het begin van de 20e eeuw mee naar zijn eigen sonate. In tegenstelling tot zijn collega, bij wie Mephistofeles op hoogst ingenieuze wijze volledig herleid werd tot gealterneerde thema's van Faust zelf, krijgt de duivel hier een eigen gezicht, weliswaar aartsmoeilijk om gespeeld te krijgen. De progressie van de sonate is echter wel nog altijd evenwichtig: Faust lijkt nog ergens te weifelen tussen goed en kwaad, Gretchen is een naïeve schoonheid vol prachtig maar enigszins donker melodisch materiaal en bij Mephisto moeten alle funderingen er tot slot aan geloven. Lugansky benadert het werk vanuit een "eenheidsdenken": geen drie losstaande delen, maar een lineaire sonate waarbij Gretchen niet te sentimenteel uitvalt tussen beide extremere hoekdelen. Wanneer in Mephisto toch een stuk Faust opduikt, blijkt definitief dat de interpreet een goede keuze heeft gemaakt door het stuk holistisch te bekijken, zonder daarbij ook maar de kleinste finesses te veronachtzamen.
Aan Rachmaninovs tweede sonate is dan weer het verhaal verbonden dat de componist bij de voltooiing in 1913 nogal misnoegd was over het feit dat zijn stuk maar negentien minuten duurde. Was er echt niets meer te vertellen? In 1931 reduceerde de componist de partituur nog verder, wat zijn onzekerheid ten aanzien van dit werk echter niet kon temperen. Daarom besloot hij interpreten de keuze te laten zelf met het materiaal aan de slag te gaan: een van beide versies te spelen, of zelf met knip- en plakwerk tot een overstijgend resultaat te komen. Dat laatste is precies wat Lugansky voor deze opname deed: hij baseerde zich vooral op het langere 1913-manuscript, waarin hij als het ware de spaarzaamheid van Rachmaninovs latere aanpassingen onderbracht. Gevolg is een werk dat werkelijk ontroert, ongeacht de mate waarin Lugansky er zijn eigen editie van heeft gemaakt. Tact vermengd met totale overgave zorgen voor een bevlogen, maar curieus detaillistisch eindproduct, vol gestamelde stille devotie versus lawaaierig brullen van passie. Hoe dan ook, welke woorden men er ook op kleeft: een meesterwerk. Van formaat.
