Een woord van troost voor alle grootvaders op deze planeet: jullie rol is niet uitgespeeld eenmaal het enerzijds gevreesde en anderzijds met verlangen geanticipeerde kleinkind ter wereld is gekomen. Dé tenor van het moment, Jonas Kaufmann, deed zijn liefde voor Richard Wagner immers op via zijn opa, die vele jaren geleden geïllustreerde pianotranscripties bezat van al Wagners opera’s, waar de persoon in kwestie ook nog eens de vocale partijen overheen zong. Menig jaar later koestert Jonas Kaufmann nog altijd warme herinneringen aan de lange dagen waarop in alle uithoeken van de woonst van het gezin Wagner weerklonk. Misschien een triviaal detail, maar mogelijkerwijs een verklaring voor het feit dat Kaufmann met het volledige oeuvre van Wagner een innige band heeft opgebouwd. Hij laat op deze cd meer dan een uur diverse tenorrollen horen die hij niet als muzikale entiteiten uit de grond probeert te stampen, maar echt vanuit de psychologie gestalte geeft. In het operawezen is daar veel meer ruimte voor dan in de context van het liedrecital, en de dramatische mogelijkheden die dit repertoire openlaat buit de tenor helemaal uit. Lohengrins ‘Im fernem Land’ (hier in de uitgebreide versie met een tweede vers, dat Wagner op het laatste moment besloot te schrappen uit consideratie voor de concentratie van het publiek) begint bij Kaufmann als een huivering, terwijl de oerkreet uit de zwaardmonoloog van ‘Die Walküre’ (uit Siegmunds mond) een ware energiebom is die de luisteraar simpelweg in een grauwe paralyse achter laat.
In zowat al zijn facetten doet dit album een gooi naar de perfectie. Opgenomen in een studio van de voormalige Oost-Berlijnse radio, meent Kaufmann een ideale plek gevonden te hebben om in de toekomst vaak naar terug te gaan. Niet in die mate droog dat het de uitvoerder ergert en evenmin met een weerkaatsing die een feilloze coördinatie in de weg zou staan, zou het hier inderdaad om een concertzaal kunnen gaan met studiokwaliteit. Daarnaast is het belang van de muzikale partners uiteraard niet te onderschatten. Over het Orchester der Deutschen Oper Berlin spreekt Kaufmann met niets dan lof. Omdat zij de dramatische context van de hier gezongen teksten perfect kennen, kunnen ze meteen de gevoelige snaren van het publiek raken. Ook hier geldt namelijk dat Wagners muziek niet vanuit de partituur tot leven wordt gewekt, maar vanuit de gehele omvattende context, waaruit vervolgens met ontzagwekkende naturel een klein deeltje wordt gelicht. Een dergelijke aanpak leidt zonder twijfel tot een verheven resultaat: een waarin de klankmatige grandeur in dienst staat van het streven van de solist en geen doel op zich vormt. De zoektocht naar een oergevoel dat de toehoorder volledig kan omvatten, ontstijgt op die manier de simpele som der gehelen. Immers is een dirigent als Donald Runnicles helemaal niet uit op het machtsvertoon waarin pakweg een Daniel Barenboim (en vele anderen met hem) in Wagner blijft haperen. Hier is de gelijkmoedigheid totaal en wordt de hegemonie van hetzij de tenor hetzij de dirigent eensklaps doorprikt. Alles samen om kort te gaan de ideale voedingsbodem voor een soundtrack bij het baarmoederlijk gevoel: unheimlich en toch vertrouwd is Kaufmann eindelijk nog eens een tenor om zich echt aan te laven.
Tot slot is er uiteraard nog het programma, dat in dit geval enerzijds enkele essentiële parels uitlicht, maar tevens verder durft gaan. ‘Rienzi’ is nog altijd geen kaskraker en de stereotiepen uit de Ring-cyclus blijven in de kast. Daarnaast greep Kaufmann de exclusieve kans om de Wesendonck-Lieder, traditioneel quasi uitsluitend uitgevoerd door vrouwen, te interpreteren. Hij doet ook dit met bewonderenswaardige integriteit, daadwerkelijk op de tast naar Wagners authentieke gevoelswereld. Daardoor boet de opname helemaal niet in aan effect; wel klinkt ze er rijper en stukken meer matuur door. Over het geheel gesproken interesseert Kaufmann zich dus niet voor de glitter of de bombast waarmee Wagner nog altijd wordt benaderd. Puur gevoel, in de vorm van pure muzikale schoonheid, is wat hij daarvan als bewijs inblikte. Een goudmijn aan sentimenten, zo mooi dat alleen maar kan gehoopt worden dat Decca Kaufmann blijft ondersteunen in zijn toekomstige artistieke keuzes.
