De grootste Wagnerdirigenten van dit moment? Wie Daniel Barenboim in zijn of haar lijstje vergeet op te nemen, zal door de muziekwereld naar alle waarschijnlijkheid niet serieus worden genomen. Zo is het veelbetekenend dat de Argentijns-Israëlische dirigent de huidige prestigieuze Ring-cyclus mag dirigeren die nog tot volgend jaar loopt in het Scala van Milaan, met Guy Cassiers als regisseur. Bij Warner verscheen tevens een integrale set met de opera’s en afzonderlijke dvd’s zijn wijd verspreid te vinden. Het verschijnsel “Barenboim dirigeert Wagner” is dan ook geen recent gegeven: al meer dan twintig jaar geleden profileerde de man zich als een expert in dit repertoire. Tevens heeft Barenboims ethnische achtergrond, althans volgens kwatongen, meegespeeld in zijn verwelkoming in Bayreuth: Duitslands conservatieve stek werd verweten erg dubieuze politieke en historische sympathieën te hebben voor een donker Germaans getint verleden en de artistieke ploeg vond er niets beter op dan als antwoord op die geruchten een Jood aan te stellen als dirigent. Wat daar van aan is, kan niet met zekerheid worden achterhaald. Hoe dan ook is Barenboim iemand die een grote voeling met deze muziek heeft opgebouwd, mede door enkele preludes bijvoorbeeld op te voeren in traditionele concertzalen. Hij heeft Wagner willen loskoppelen van zijn historische context, of op zijn minst de ideeënleer losgelaten en alleen de muziek overgehouden. Dat is misschien hoe Wagner in onze era het best tot zijn recht komt.
Hoe verhoudt Barenboim zich dan tot de spreekwoordelijke school der Wagnerdirigenten? Op basis van de recent verschenen opname die werd geregistreerd in de Opera Unter den Linden in 1992, kan worden afgeleid dat Barenboim enigszins naar James Levine moet geluisterd hebben. Het is namelijk even schrikken als men het basistempo gewaar wordt waarin de dirigent door de partituur sluimert. Die is naar hedendaagse en historische maatstaven aanvaardbaar, maar recente snelle uitvoeringen laten toch vermoeden dat een wat duidelijker aanwezig puls de opera heel wat spannender kan maken. Zo is een van de problemen dat de actie op scène wel erg traag uitvalt, zelfs als dirigenten, zoals bijvoorbeeld Boulez, het gaspedaal stevig ingedrukt houden. De resultante van wat Barenboim hier presenteert, is dat een regisseur, in casu Harry Kupfer, wel erg zeker moet zijn van zijn stuk en een beklemmende, hoe dan ook statige regie moet kunnen in elkaar boksen. Kupfer koos voor een futuristisch aandoend schouwspel, waarvan de potentiële geloofwaardigheid helaas wordt gebroken door de weinig strakke kostumering met grotendeels loshangende gewaden van Christine Stromberg. Kupfer werkt van tableau naar tableau toe, maar gezien de stoffige aankleding van een verder fantastisch scènebeeld, blijft de toeschouwer in feite niet geboeid genoeg kijken. Wat icoon van het huidige theater Romeo Castellucci vorig jaar nog in De Munt met ‘Parsifal’ uithaalde, staat duidelijk een paar trappen hoger dan deze enscenering, die inmiddels als historisch erfgoed mag worden geklasseerd.
Door Barenboims traagheid, die weliswaar geen extreme proporties aanneemt maar zich wel laat voelen over vier uur opera heen, gaat bovendien een deel van de sonoriteit van de partituur verloren. Het kluwen aan stemmen waarin de prelude alleen al culmineert, levert hier net niet de orgiastische ervaring waar ‘Parsifal’ wel degelijk voor garant kan staan. De reden bij uitstek om deze dvd toch hoog in het vaandel te dragen, zijn de stemmen. Weinigen hebben de rol van Kundry zo goed gezongen als Waltraud Meier, en Poul Elming is niets minder dan een uitstekende Parsifal – ondanks zijn wel erg naïeve acteerstijl. Tot in de bijrollen werd overigens uitstekend gecast, met bijvoorbeeld een adembenemend moment van de Blumenmädchen in de tweede akte, door Kupfer overigens schitterend geënsceneerd als een niet verkeerd te begrijpen verwijt naar de verlokkingen die de beeldcultuur in een mens wakker maakt. Een intelligente maar wat starre mise-en-scène en evenzeer rigide maar erg esthetisch uitgevoerde muziek zorgt alles bij elkaar nog steeds voor een zeer te smaken uitgave.
