Onvoorwaardelijke liefde, bestaat ze? Misschien niet. Zeker is wel dat kunstenaars er al eeuwen en eeuwen naar op zoek zijn: als mens naar de liefde zelf, als artiest naar een ideale representatie van de absolute liefde. Ook Richard Wagner, precies de componist die zich afkeerde van absolute, niet-programmatische muziek, stelde zich de vraag hoe een geïdealiseerde liefde er zou uitzien. Ze zou, als men het antwoord van Wagner uit zijn opera 'Lohengrin' opmaakt, de totale verwerkelijking van een persoon in het heden moeten zijn, en diens verleden dus naar de achtergrond moeten terugdringen. Concreet betekent dit hier dat graalridder Lohengrin Elsa von Brabant zijn voorwaardelijke liefde verklaart. De voorwaarde daarbij is dat ze hem nooit vraagt naar zijn afkomst, naar wie hij eigenlijk is. Zoals te verwachten bij Wagner moet dit echter ontsporen: Elsa kan zich niet bedwingen en stelt uiteindelijk de fatale vraag, die beide geliefden uit elkaar drijft. Zij blijft, aldus de regie-aanwijzigingen van Wagner zelf, levenloos achter op scène, terwijl hij opnieuw vertrekt naar zijn thuisland, als een totaal gebroken man. Eventuele biografische parallellen met Wagners persoonlijke leven kunnen daarbij getrokken worden, maar dat is voer voor regisseurs en dramaturgen. Marek Janowski, die met deze 'Lohengrin' het vijfde deel uit een niets minder dan fenomenale Wagner-cyclus presenteert, interesseert zich niet voor wat er rondom de muziek hangt. Janowski wil alleen de eigenlijke verhalen vertellen, zowel muzikaal als inhoudelijk, en al de rest aan de luisteraar overlaten. Alles is daar bij label PentaTone ook op gericht: ten eerste een uitstekende opnamekwaliteit, maar daarnaast ook veel duiding en een tweetalig libretto met Wagners eigen aantekeningen erbij vermeld. Goed voor een uitgave met drie cd's en meer dan 200 bladzijden tekst – de Wagnerliefhebber zou voor minder een niet onaardige som willen neertellen.
Om muzikale redenen is 'Lohengrin' overigens een zeer interessante partituur. Wagner had zich eind de jaren '40 al losgemaakte van de traditionele nummeropera, maar hier introduceert hij elementen die hij in 'Tristan und Isolde', 'Der Ring des Nibelungen' en 'Parsifal' verder zou doordrijven. De leidmotieven, die een zeer efficiënt dramatisch effect blijken te hebben (wanneer een bepaald thema dat aan een persoon is verbonden terugkeert in discreet gemodificeerde gedaante in een latere akte en zo iets noodlottig aankondigt dat de luisteraar al lang had voelen aankomen), worden hier reeds zeer intelligent gehanteerd. Daarnaast ontwikkelde Wagners taal zich tevens steeds krachtiger, waardoor 'Lohengrin' zonder twijfel tot zijn sterkste partituren mag worden gerekend. Met de werkelijk overdonderende cast die Marek Janowski voor de hier geregistreerde live-uitvoering van 12 november 2011 kon samenbrengen, blijkt dat eens te meer. Wagner-specialist en wereldster tout court Klaus Florian Vogt is een breekbare Lohengrin, die vanuit de grootste zachtmoedigheid toch naar dramatische hoogten weet toe te werken. Ook in Bayreuth mocht Vogt deze rol overigens al zingen en vertolken, wat betekent dat weinigen het op dit moment beter zouden doen. Ook Annette Dasch zingt haar partij (Elsa) overigens met veel dramatisch potentieel in, zonder de gevoeligheden daarbij ook maar een moment oneer aan te doen.
De grootste verrassing komt echter alweer van het Rundfunkchor Berlin en het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, dat soms een iets te log apparaat is om doorheen Wagners halsbrekende toeren te rollen, maar in het geheel gesproken een verbazingwekkend dynamisch bereik aan de dag legt dat met verstomming slaat. De oudere legendarische opnames laten het materiaal veel meer geësthetiseerd-onaangeroerd, terwijl Janowski het echt theatraal verantwoord helemaal durft openrijten, wat voor de luisteraar alleen maar meer ontroerend werkt. Ook deze 'Lohengrin' is dus een triomf binnen Janowski's cyclus, die al maar meer tot de verbeelding gaat spreken.
