Simon Rattle zit niet stil, ook niet bij EMI Classics, waar van hem en de Berliner Philharmoniker nu al elke maand een nieuwe cd uitkomt. Na orkestwerken van Debussy, Mahlers vijfde, Schuberts negende symfonie en Messiaens 'Eclairs sur l'au delà', is het nu de beurt aan Richard Strauss. Rattle combineert het symfonische gedicht 'Ein Heldenleben' met de minder gekende suite uit 'Le Bourgeois Gentilhomme'.
Strauss schreef zijn 'Ein Heldenleben' rond de eeuwwisseling, als een soort van muzikaal (zelf)portret. In zes in elkaar overlopende delen beschrijft hij muzikaal de held, zijn tegenstanders – critici? – en zijn metgezellin. Na slag te hebben geleverd met zijn tegenstanders, trekt de held zich terug uit het leven – het werk wordt sereen naar zijn slot geleid. De suite uit 'Le Bourgeois Gentilhomme' werd gecomponeerd in 1912 voor Hugo von Hoffmansthals vertaling van Molières komedie. Het toneelstuk flopte, maar Strauss recycleerde de muziek in de vorm van een negendelige suite voor kamerorkest, zevenendertig muzikanten in totaal.
Zoals we dat al vele malen gehoord hebben, is ook deze cd er eentje die door zijn gedurfde interpretatie met kop en schouders boven andere uitsteekt. Zo schuwt Rattle satire, steeds een handelsmerk van Strauss, niet: vooral niet in 'Le Bourgois Gentilhomme', maar ook niet in 'Ein Heldenleben'. Het onstuimige eerste deel van dit werk krijgt enkele wendingen mee, die zo uit 'Till Eulenspiegel' konden komen. Zo wordt Strauss' grootspraak – reusachtig orkest, geraffineerde polyfonie – af en toe doorboord met een groteske frasering of wending: een knipoog naar de luisteraar toe. Ook de moeilijke en wispelturige vioolsolo in het derde deel balanceert tussen zeemzoet en wispelturig. Al had die nu en dan wel net wat solistischer, met meer bravoure mogen zijn, want nu komt het wat tam over, met heel weinig vibrato en een erg fijne toon. Maar verder alleen maar lof over deze 'Heldenleben'. Elke nuance is precies juist gebracht: het tumult van het vierde deel, waarin de kopers erg duidelijk overkomen, het sarcastische karakter van het tweede deel of de mooie fagotsolo aan het begin van het zesde.
Maar het is zeker niet alleen 'Ein Heldenleben' dat deze cd zo de moeite waard maakt. 'Le Bourgeois Gentilhomme' toont de neoklassieke Strauss op zijn best. Het is lichte muziek, zeventiende- eeuws, gezien door de ogen van de twintigste, waarin de componist de nodige humor niet schuwt. 'Der Fechtmeister' wordt voorgesteld met pompeuze trombone- en trompetsoli, terwijl Strauss in het laatste deel naast zichzelf ook vrijelijk Wagner en Verdi citeert, om af te sluiten met een – beslist niet zeventiende- eeuwse – Weense wals. De negen deeltjes van deze suite worden als charmerende miniatuurtjes gebracht, vol zeventiende- eeuwse stijl en twintigste-eeuws effectenwerk. De zevenendertig muzikanten spelen alsof ze aan kamermuziek- op- grote- schaal doen, met een gemak dat het een plezier is om naar te luisteren. Bovendien is de opnamekwaliteit bij beide werken zo goed dat de luisteraar probleemloos elke kleine nuance en elke klankkleur kan onderscheiden. De balans is misschien wat bijgeregeld en misschien ook niet die van een live- concert ('Ein Heldenleben' werd live opgenomen), maar het resultaat is wel verbluffend in zijn transparantie en klankrijkdom.
Van 'Ein Heldenleben' bestaan veel opnames, maar dit is ongetwijfeld een van de betere. Het orkest is in topvorm, speelt solistisch erg sterk en als groep gevarieerd en flexibel en produceert een bijzonder mooie klank. En verder vormt deze plaat een uitstekende kans om ook één van Strauss' minder bekende werken te ontdekken.
Meer over Richard Strauss
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
