Het lijkt een “match made in heaven”: de Russische dirigent Valery Gergiev loslaten op Tchaikovsky's drie laatste, tragische symfonieën, en dat aan het hoofd van Ruslands beste orkest: het Marrinsky Orchestra. Al een hele poos geleden nam Gergiev deze drie werken op voor Philips aan het hoofd van de Wiener Philharmoniker. Aan die opname lijkt de charismatische dirigent niet meer veel te kunnen toevoegen, maar daar gaat het hier niet om. De iets goedkopere en uitstekend opgenomen dvd-versie laat immers ook zien hoe de dirigent aan het werk gaat en bij iemand met zoveel specifiek karakter als Gergiev is dat een waar genoegen. Jammer is dat de drie symfonieën er niet uniform uitzien qua aankleding: hoewel stuk voor stuk opgenomen in de Parijse Salle Pleyel ziet de vierde eruit alsof ze op een totaal andere plek is ontstaan, vanwege de minder sfeervolle, traditionele belichting. Voor de twee laatste symfonieën is het licht meer aan de donkere kant en voor wat betreft de laatste symfonie, niet voor niets de ‘Pathétique’ genoemd door Tchaikovsky’s broer, is dat een mooi, sfeerverhogend effect.
De cameravoering is over het geheel genomen zeker geen meerwaarde bij deze nogal eentonige registratie. Wie deze dvd vooral voor de muziek ter hand neemt – en wie doet dat tenslotte niet? – krijgt echter wel magnifieke interpretaties op zijn of haar boterham. Gergiev zegt in een extra interview bij deze ongeveer twee en een half uur durende dvd dat een dirigent, om Tchaikovsky meester te kunnen, vatbaar moet zijn voor het dansante in de muziek. Gratie, weelderigheid en zachtmoedigheid moeten dus bovenal in het achterhoofd gehouden worden. Dit een van de meest norse dirigenten ter wereld horen uitleggen in gebroken en bedachtzaam Engels lijkt een paradox, maar het is best wel duidelijk wat Gergiev bedoelt voor wie luistert. De vierde symfonie, toch een meesterwerk van formaat dat men keer op keer zou kunnen beluisteren, wordt hier niet als een pathetisch monster opgeblazen. Gergiev respecteert het fijne compositorische netwerk (reeds vanaf de goed gedoseerde openingsmaten) en laat de symfonie natuurlijk geweldig culmineren, maar hij laat het Mariinskyorkest nooit de partituur verkrachten. Inderdaad besteedt Gergiev ongewoon veel aandacht aan de houtblazer-soli, die hier echt speels en dartel kunnen klinken. Deze lichtheid omkranst Gergiev met gevoel voor harmonie met de fulminante aanwezigheid van het lot en duisternis in het algemeen, die deze symfonie perfect in evenwicht houden.
Over zijn vijfde was Tchaikovsky naar verluidt zelf niet helemaal tevreden, en inderdaad heeft ze een beduidend lichter karakter dan wat de componist in ongeveer dezelfde periode bij elkaar schreef aan meer duistere partituren. Gergiev voelt de waarde van dit werk echter perfect aan: recent verscheen tevens een opname waarin Gergiev het werk in goede banen leidt als hoofd van het World Orchestra for Peace, dat duidelijk toch wat minder kwalitatieve musici aan boord heeft in vergelijking met het Mariinskyorkest. Gergiev vat de partituur heel episch op en haalt een volledige leefwereld uit deze symfonie: iets wat niet alle grote dirigenten uit het verleden Gergiev nadeden. Tot slot bevat deze dvd ook nog de zesde symfonie: Tchaikovsky’s laatste werk, waarbij hij negen dagen na de première in verdachte omstandigheden (zelfmoord of niet?) kwam te overlijden. Het is inderdaad een afscheid aan de wereld, maar volgens Gergiev is het alweer te eenzijdig om alleen maar dit aspect te willen zien. De dirigent heeft kortom opnieuw naar harmonie, uniciteit en vooral esthetiek gezocht, wat een buitengewoon gelaagde Tchaikovsky oplevert.
Deze dvd toont dus de werkwijze van een enorm fascinerend dirigent, die bovenal in de Russische muziek zijn sporen verdiend heeft. Een kort extra interview en vooral de aanwezigheid van drie symfonieën maakt deze niet eens al te prijzige dvd daarom een zeer interessant hebbeding voor de liefhebber. Ook auditief scheert deze uitgave immers hoge toppen.
