Harmonia Mundi brengt Beethovens Missa Solemnis uit, in een live concertopname uit 1995 met Philippe Herreweghe's Orchestre des Champs-Elysées, La Chapelle Royale en het Collegium Vocale Gent.
De Missa Solemnis dateert uit Beethovens latere periode, en Beethoven werkte er niet minder dan vijf jaar lang aan. Meer nog dan zijn negende symfonie, die net erna uitgegeven werd, is dit een soort van persoonlijke geloofsbelijdenis, die binnen Beethovens werk een beetje apart staat. Dit komt omdat, in tegenstelling tot zijn late symfonieën, strijkkwartetten of pianosonates, Beethoven hier een nogal hermetische componeerstijl gebruikt die zijn oorsprong vindt in vijfhonderd jaar religieuze muziek, van de late middeleeuwen tot de achttiende eeuw. In plaats van op classicistische leest geschoeide melodieën, duidelijke vormschema's en cyclische verwerking van thema's, komen hier polyfone motieven, een erg letterlijke tekstinterpretatie en complexe fuga's in de plaats. Dit maakt dat sommige delen van de muziek helemaal niet Beethoveniaans klinken. Een enkele passage in het Credo zou bij een eerste beluistering zelf zo uit de ars nova kunnen komen. Toch draagt dit werk zeker Beethovens stempel: in het laatste deel onderbreken oorlogsgeluiden (uitgebeeld door tromgeroffel en trompetfanfares) tot tweemaal toe het gebed om vrede en hier toont Beethoven zich weer een meester in klankschildering. De muziek volgt letterlijk de tekst en dit maakt de Missa Solemnis, vooral in de het 'Gloria' en 'Credo', tot een lange, al te vaak bombastisch gespeelde, opeenvolging van muzikale gedachten.
Maar dit monumentale werk is meer dan dat en Herreweghe balanceert deze overweldigende muziek meesterlijk met enkele van de meest intieme passages die Beethoven ooit schreef. Natuurlijk springt het monumentale eerst in het oog: van impulsieve uitingen van pure vreugde, zoals het begin en einde van het 'Gloria', waar Gods lof bezongen wordt, tot krachtige unisono's op de tekst van 'Resurrexit' of 'Qui sedes ad dexteram patris'. Maar dit wordt afgewisseld met een delicate fluitsolo op 'Et Incarnatus' of een heldere, lange fuga die het eeuwige leven bezingt. Het 'Benedictus' is volledig opgebouwd rond een delicate, voortspinnende vioolsolo, die Gods geest uitbeeldt neerdalend over de gelovigen. En aan het begin van het 'Sanctus' klinken drie innige trombones die de tekst van het koor anticiperen.
Het getuigt van de grote kwaliteit van zangers, orkest en dirigent dat dit soort muziek nooit zwaar wordt of verveelt. Herreweghe houdt alles zo eenvoudig mogelijk, wisselt grootse passages af met wat kamermuziek zou kunnen zijn en streeft een duidelijke eenheid van articulatie na. De vier solisten zingen dus met een zorgvuldig afgewogen vibrato die goed op elkaar afgestemd is. Hier primeert een bescheiden manier van zingen: vooral tenor James Taylor, die met een lichte, wat ijle stem zingt, zou net zo goed met Bach of Palestrina bezig kunnen zijn. En zoals we dat gewoon zijn van een man die al tientallen verzorgde Bach cantates op cd heeft gezet, is de tekst, bij het koor en solisten, altijd goed verstaanbaar. Dat draagt natuurlijk bij tot een gemakkelijker begrip van dit grote werk. Ook het orkest speelt op een uitzonderlijk hoog niveau: je hoort duidelijk dat niet alleen de zangers maar ook de instrumentalisten de tekst kennen en hun partij ernaar fraseren.
Beethovens Missa Solemnis is absoluut geen gemakkelijk werk om goed te brengen: het verzandt maar al te vlug in een grootse, al te bombastische interpretatie. Herreweghe slaat echter altijd weer de juiste toon aan, kiest het juiste tempo en de juiste sfeer en zet zo een indrukwekkende, afwisselende en boeiende mis neer.
Meer over Ludwig van Beethoven
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
