Een aantal seizoenen geleden pakte de Vlaamse Opera uit met een spraakmakende productie van Leos Janaceks meesterlijke opera 'Katia Kabanova'. De regie was in handen van de Canadees Robert Carsen. In 2008 werd de productie hernomen in het Teatro Real van Madrid en op DVD opgenomen waardoor deze parel nu voor iedereen beschikbaar is.
De grootste meesterwerken van de Tsjechische componist Leos Janacek ontstonden op het einde van zijn leven. Zijn liefde voor een 38 jaar jongere (en gehuwde) vrouw, met wie hij een hevige briefwisseling onderhield, zat daar voor iets tussen. Ook de vier laatste opera's ontstonden vanuit deze intense inspiratie en de eerste, 'Katia Kabanova', kan de meest complete genoemd worden. De dramatische kwaliteiten van het verhaal zijn in perfecte overeenstemming met de intense muzikale taal
Het libretto van 'Katia Kabanova' is afgeleid van Ostrovsky's toneelstuk 'De storm' en draait rond een vrouw die vastzit in een burgerlijk huwelijk met een slappe echtgenoot en die verlossing zoekt in de liefde voor een andere man. Haar bedrukkende omgeving en eigen bekrompen christelijke opvattingen geven haar echter een enorm schuldgevoel. De innerlijke crisis van Katia wordt veruitwendigd door een hevige storm en vol spijt geeft ze haar bedrog toe. Desondanks blijft ze innerlijk gekweld en maatschappelijk wordt ze verstoten. Haar tragische lot is een zelfmoord in de meedogende wateren van de Wolga.
De rivier de Wolga is als een latent personage in de tekst aanwezig en wordt in de regie van Carsen op prachtige wijze uitvergroot, namelijk door de scene permanent onder water te zetten. Het decor bestaat verder uit losse stukken die door witte figuranten op choreografische wijze herschikt worden. Het zijn Carsens elementen zelf die hier de actie bepalen en dit wordt op sublieme wijze gepoëtiseerd met videoprojecties. De verschillende facetten van de rivier, bijvoorbeeld dreigend of idyllisch, worden dankzij een perfect uitgedachte belichting of de plaatsing van decorstukken manifest gemaakt. Deze minimalistische regie die alle essentiële elementen van het drama bevat, is pure klasse.
De muziek hoeft hiervoor niet onder te doen. Onder de deskundige leiding van de meesterlijke Tsjechische dirigent Jiri Belohlavek overtreft het orkest van de Madrileense opera zichzelf en brengt een bewogen, spitante uitvoering van de gelaagde en veelzeggende partituur. Naadloos op deze stevige muzikale basis aansluitend kan niets dan lof gesproken worden over de vocale solisten. Vooral Karita Mattila schittert in de rol van Katia Kabanova, die tekent voor de meest ontroerende en hartverscheurende momenten.
De laatste jaren zijn de opera-opnames voor televisie of DVD er enorm op vooruit gegaan en hiervan getuigt ook dit eindproduct. Het geluid is volmaakt en de camera-standpunten zijn gevarieerd, zonder hyperkinetisch te worden. Ook de cassette met informatieve tekst en synopsis is mooi vormgegeven en voorzien van esthetische foto's uit de productie. Neem daarbij de ruim twintig minuten extra's die bestaan uit interviews met de regisseur en dirigent en je krijgt een DVD die elke opera-liefhebber is huis moet hebben.
