Bernstein schreef zijn 'Mass' in 1971 ter gelegenheid van de opening van het John F. Kennedy center in New York. Met zijn grootschalige vermenging van muziekstijlen en metafysische ideeën kan het gezien worden als Bernsteins levenswerk. Dit kan trouwens ook afgeleid worden uit de vorm en bezetting van deze mis. De componist zag zijn werk eerder als een soort van muzikaal theater: aan het begin van dit werk bezingt een recitant de glorie Gods, wordt aanbeden door de congregatie en uiteindelijk tot idool uitgeroepen. Tijdens de communie wordt hij getroffen met waanzin door de toorn Gods maar uiteindelijk weer liefdevol opgenomen in de gemeenschap.
De diversiteit aan stijlen die Bernstein aanraakt is enorm. De muziek is beïnvloed door zowel middeleeuwse antifonen, moderne atonaliteit, jazz of rock of blues. Vandaar dat naast de klassieke (maar erg grote) orkestbezetting ook elektrische gitaar en basgitaar geïntroduceerd worden, voor het eerst in het 'Confiteor'. Het zijn deze quasi-geïmproviseerde passages, die met gepast gevoel voor traditie 'tropes' genoemd worden, waarin de invloed van moderne muziek het sterkst voelbaar is. Ondanks deze verscheidenheid overweegt in het eindresultaat toch de vlotte, ritmische stijl waarvoor Bernstein bekend is. Ook de tekst is een samenraapsel van Latijnse liturgie en moderne Engelse popteksten. Bernstein volgt weliswaar getrouw de Latijnse liturgie maar voegt, waar hij dat nodig acht, wat nieuws toe, als een soort van commentaar op de traditionele riten. Dit soort van werk scoort goed op een podium, waar de hele mis letterlijk uitgeacteerd wordt. Een cd-opname neemt het spektakeleffect wat weg maar er blijft wel wat van over. Zo klinkt de muziek op tape, waarmee de mis begint en eindigt, gepast vanuit de verte, terwijl de jazz- en rockensembles erg direct en dichtbij klinken. De swingende lezing uit het evangelie (denk 'Gospel'!) laat maar liefst zes solisten aan het woord. Deze mensen komen uit het koor, (voor elke trope neemt een andere gelovige het woord), en het zijn duidelijk geen echte solozangers maar ze voeren hun partij wel overtuigend uit. Zo kan de ene wel eens wat heser of minder vol klinken dat de vorige, maar dit versterkt het beeld van gewone mensen die hun steentje bijdragen tot Gods verering.
Een grootschalig werk als dit wordt, om praktische redenen, niet vaak uitgevoerd. Door het karakter van dit werk – grote delen van de mis lijken ter plekke geïmproviseerd – is het vaak nutteloos om passages apart te beluisteren, puur om de muziek bijvoorbeeld. De verhaallijn is bedoeld om actief gevolgd te worden want doorheen de muzikale diversiteit houdt die alles bij elkaar. Wie van Bernsteins muziek houdt zal niet teleurgesteld zijn.
Meer over Leonard Bernstein
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
