Kort geleden nam saxofonist Lee Konitz voor ECM nog een plaat op aan de zijde van Brad Mehldau, Paul Motian en Charlie Haden, onder de weinig verhullende titel 'Live at Birdland'. Intussen worden liefhebbers echter bestookt met oudere releases die in een nieuw jasje werden gestoken of verouderd materiaal dat voor het eerst op cd wordt uitgebracht. Tot die laatste categorie behoort de opname 'Insight' bij het interessante Europese label Jazzwerkstatt. Het betreft een bundeling van live-opnames, gemaakt tussen 1989 en 1995 en grotendeels in duoformaat met pianist Frank Wunsch. Die naam doet niet meteen even veel belletjes rinkelen als voor Konitz zelf het geval is, maar het betreft niettemin een muzikant die al lang meegaat en Konitz' doen en laten al een aantal decennia in het oog houdt.
Van Konitz kan men terecht zeggen dat hij de sound van de naoorlogse jazz mede bepaald heeft. Hij draait al bijna zeventig jaar mee op de jazzscène en als leerling van Lennie Tristano stond hij mee aan de wieg van de ongebonden, vrije improvisatie. Later werd hij het gezicht van de cool jazz, maar ook daarop liet Konitz zich nooit vastpinnen. In bebop en zelfs avant-garde contexten zou hij goed aarden en tot op vandaag is het geluid van de man niet voor een gat te vangen. Hetzelfde cliché kan men bovenhalen voor wat Frank Wunsch doorheen zijn carrière deed: aantreden in heel diverse bands, terwijl hij zich toelegde op zowel de standaardimprovisatie als de vrije variant daarop.
Wie van beide muzikanten het meest gewicht in de schaal legt, wordt vrij snel duidelijk. Wunsch wordt grotendeels in de begeleidende hoek gedreven en vervult van daaruit een weliswaar nuttige, maar ondergeschikte functie. Konitz zelf, die deze plaat opent met drie beklijvende solo-improvisaties, moet de muziek richting geven en dat lukt hem zonder veel problemen. Nergens streeft hij ernaar qua klank indrukwekkend of opdringerig over te komen: zijn geluidsspectrum ligt altijd in een bepaald welomlijnd gebied en van daaruit laat Konitz de ideeën vrijelijk vloeien. Ondanks de heel verschillende opnamedata heeft het album een consistente uitstraling, een gevoel waaraan Konitz' immer beheerste, bijna mijmerende toon ten grondslag ligt. Wunsch heeft dan weer dikwijls de neiging om Konitz' bezwerende toppen en dalen concreet vorm te geven. Zo breidt hij aan het mistige 'Fourtune' een doorzichtig slot. Dat er voor humor ook ruimte is, toont het duo in 'It's You', waarin de lyricus in Konitz de bovenhand haalt. Plots wordt de zweverigheid van de plaat omgebogen tot weinig complexe sfeerjazz, geheel volgens de traditionele regelgeving. Ook in 'I Love You', een compositie van Cole Porter, haalt het concrete het van de abstractie. Het resultaat is bloedmooie old school-jazz die nostalgisch naar de vijftiger jaren terugblikt en tegelijk met beide voeten in het heden staat.
Gevolg van deze mengeling van indrukken waaraan de luisteraar van 'Insight' onderhevig is? Dat men het album blijvend ter hand kan nemen en telkens weer verbaasd kan zijn over de kracht van Konitz' stem, hetzij met, hetzij zonder pianobegeleiding. Uiteindelijk creëert Wunsch een zeker houvast, waarrond de saxofonist onbekommerd durft fladderen. Nergens intellectueel of nagelnieuw, maar altijd doorleefd: Lee Konitz maakt van deze plaat een mooie verzameling van emotionele schetsen.
