"Ik ben een stukje aan het schrijven, een legende, een verhaaltje op muziek, noem het hoe je wil, waarin er geen enkele vrouwenrol voorkomt! [...] Ik kom aan het eind en sinds een paar dagen voel ik, weet ik opeens dat 'Le Jongleur de Notre Dame' mijn meesterwerk zal zijn". Zo sprak Jules Massenet over zijn vandaag de dag toch niet zo geweldig bekende korte opera uit 1900. Het valt te klasseren als een werk in Gothic-revival stijl, de hernieuwde interesse in middeleeuwse thematiek die in de geest van de late negentiende eeuw een vruchtbare voedingsbodem vond.
'Le Jongleur de Notre Dame' is dus een religieus middeleeuw sprookje over de arme jongleur Jean die gedwongen wordt (nadat hij in tijdens een spektakel een heiligschennend liedje gezongen had) om in het klooster te gaan. Hij is een goeie jongen maar zijn vrijpostige houding wekt de afgunst van de andere monniken op. Wanneer men hem vertelt dat de maagd Maria elke mens op zijn eigen manier kan waarderen, besluit Jean Maria te eren door voor haar beeltenis een komische jongleernummertje uit te voeren. De monniken zijn verontwaardigd maar Maria komt tot leven en neemt Jean in bescherming. Wat een in essentie middeleeuws mysteriespel is, verwant aan legendes als die van Tannhäuser of Parsifal, weet Massenet echter op persoonlijke en beknopte wijze op muziek te zetten. De hele opera duurt niet zo geweldig lang. In een uitvoering mag 'Le Jongleur de Notre Dame' gerust met een andere korte opera, zeg maar 'I Pagliacci' van Leoncavallo gecombineerd worden. Maar Massenet componeert aantrekkelijke melodieën, orkestreert inventief en creëert heerlijk levendige tableaus, zoals aan het begin van de opera waar hij met verve een beeld schetst van een druk, zonnig middeleeuws marktplein. Het Orchestre National de Montpellier zorgt voor een prachtige uitvoering, met een orkestpartij die een breed spectrum aan klankkleuren ten gehore brengt en de zangers meeslepend en trouw ondersteunt. Dit Franse repertoire past het orkest als gegoten en dat hoort men van de eerste tot de laatste noot van de opera.
Het is echter jammer om te moeten vermelden maar het grootste minpunt van de uitvoering is de rol van Jean zelf, die gezongen wordt door de bekende tenor Roberto Alagna. Alagna zingt verstaanbaar, net zoals de rest van de cast trouwens en dat is een voordeel: wie Frans verstaat zal zonder moeite de tekst kunnen volgen zonder continu naar het cd-boekje te hoeven te refereren. Verder bezit Alagna een klok van een stem die moeiteloos het orkest bedwingt en de toch wel zware rol van Jean (hij staat nagenoeg continu op de planken) zonder momenten van zwakte weet te brengen. Maar de nadruk die hij op krachtig zingen legt gaat jammer genoeg ten koste van zijn expressiviteit: een doorgedreven vibrato zet hoge en lange noten in de verf maar breekt daarom precies melodische lijnen en zorgt ervoor dat Alagna nergens een melodie mooi kan neerleggen. Zijn machtige stem staat intiem zingen ook volledig in de weg. Dit blijft natuurlijk opera en geen liedrecital maar dat doet er niet toe: zeker in een lange, continue rol als deze, geldt de regel dat een minuut krachtig zingen indrukwekkend is maar tien minuten karikaturaal wordt. De meeste andere rollen, zeker die van de verschillende monniken in de abdij (de dichtmonnik, de schildermonnik, de muziekmonnik enzovoort) worden wel met veel karakter gezongen. Massenet amuseerde zich namelijk in het schrijven van een komische dialoog in de tweede akte waarin de monniken tegen elkaar op de waarde van hun eigen specialisatie (schilderkunst, beeldhouwkunst, dichtkunst) aanprijzen en die dialoog wordt met een gezond gevoel voor humor en gecontroleerde, warme stemmen gezongen.
'Le Jongleur de Notre Dame' is een prachtig werk, een sterk staaltje van operakunst dat zich gemakkelijk laat beluisteren, niet te lang duurt en prachtige orkest- en zangmomenten bevat. Met een stevige cast en een uitstekend orkest had dit een voltreffer van formaat kunnen zijn maar de geforceerde manier waarop de hoofdrol gezongen wordt neemt veel charme en expressiviteit uit de opera weg. Ongetwijfeld zullen vele luisteraars nog steeds ingepakt worden door de faam van Alagna en zijn brede stemvolume maar een uitvoering als deze blijft jammer voor wie weet dat de hoofdrol gemakkelijk ook met wat meer contrast en gevoel gezongen had kunnen worden.
Meer over Jules Massenet
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
