Haydns bekende oratoriums beperken zich tot de twee die hij aan het eind van zijn leven schreef, namelijk 'Die Schöpfung' en 'Die Jahreszeiten'. Maar dertig jaar voordien waagde Haydn zich al voor het eerst aan het genre. Il Ritorno di Tobia werd in 1775 geschreven voor een benefietconcert in het Weense Kärtnertortheater en was dus specifiek aangepast aan de smaak van het Weense publiek. Uiterlijk lijkt dit oratorium, met zijn bijbelse thema over Tobias die met de hulp van de aartsengel Rafael zijn blinde vader genas, meer op de toenmalige opera seria – het libretto werd, naar de smaak van die tijd, in het Italiaans geschreven, de afwisseling van soloaria's en recitatieven doet sterk aan de Italiaanse opera denken en het hele verhaal schreeuwt bijna om een enscenering. Ondanks haar grote succes in 1775 werd Il Ritorno di Tobia echter vrij snel vergeten en daar kunnen de lengte van het werk (drie uur) en het bijbelse thema dat snel uit de mode geraakte wel iets mee te maken hebben.
Met deze Haydn is oude muziekspecialist Andreas Spering niet aan zijn proefstuk toe en dat is in de uitvoering ook duidelijk te horen. Haydns oratorium klinkt transparant en verstaanbaar, met eenduidig slanke stemmen en heldere fraseringen. De Capella Augustina beschikt over stevige trompetten en hoorns die zich niet hoeven in te houden en de aria's en koren met verve ondersteunen. Zo doet deze uitvoering wat denken aan het vuurwerk dat het Freiburger Barockorchester op haar cd's presenteert. Spering concentreert zich eerder op grote muzikale lijnen en bogen in plaats van in detail te gaan fraseren en dit geeft de muziek een vlot karakter mee. De paar polyfone passages, zoals de fuga aan het eind van het eerste deel, worden met veel transparantie uitgevoerd, met duidelijk verstaanbare ritmiek en inzetten.
Bij de solisten is de altrol van Anna is bijzonder virtuoos opgevat, met aria's die vol staan met coloraturen en behendigheidjes. Omdat niet altijd even goede solisten gevonden konden worden, was Haydn trouwens genoodzaakt om 'Il Ritorno di Tobia' enkele jaren na de première te herschrijven, voor minder kundige zangers. Ann Hallenberg, die deze rol vertolkt, heeft echter geen enkel probleem met de vocale acrobatiek die Haydn voorschrijft en zingt erg goed, met zekere, zuivere coloraturen en een mooie, slanke klank die Haydns muziek bijzonder siert. Verder schittert ook tenor Anders J. Dahlin, die de rol van Tobia zelf zingt. Zijn verfijnde, zachte timbre past veel beter bij deze muziek dan de grootse klank en sterallures die veel van zijn collega's tentoon spreiden. Bij de sopranen valt Sophie Karthäuser op met een speelse, lichte manier van zingen in de recitatieven en een wat bredere lyriek in de aria's, zelfs op snelle passages.
Dit is een erg verdienstelijke en mooie uitvoering van een van Haydns vergeten werken. De lengte en wat monotone afwisseling tussen aria en recitatief maken deze Il Ritorno di Tobia minder afwisselend dan de twee grote, late oratoria maar Haydns muziek maakt dat gelukkig ruimschoots goed.
Meer over Joseph Haydn
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
