Gustav Mahler is gekend voor negen (of tien) monumentale symfonieën en een half dozijn liedcycli en voor weinig meer dan dat: losse composities van zijn hand zijn nagenoeg onbestaande en worden zelden uitgevoerd. Geen wonder dan ook dat de '4 (symfonische) delen' op deze cd allemaal op een punt in hun compositieproces deel hebben uitgemaakt van een van Mahlers symfonieën. De Estse dirigent Paavo Järvi bevindt zich aan het hoofd van het Frankfurt Radiosymfonieorkest en opent de cd met een oorspronkelijke versie van het eerste deel van Mahlers tweede symfonie. Na het afwerken ervan raakte Mahler in een creatieve impasse en in de tussentijd veranderde hij dit eerste deel in een op zichzelf staande compositie getiteld 'Totenfeier'. Het Radiosymfonieorkest Frankfurt speelt bewust met een delicate, zachte dynamiek hier. De martiale passages klinken minder exuberant dan wel berekend en worden strak in toom gehouden. Het begin van dit deel, met zijn hamerende toonladders in de lage strijkers, begint niet impulsief; Järvi houdt zich in en bouwt opzettelijk nog op naar een latere climax, wat doorheen het hele deel een sterk gevoel voor structuur en muzikale architectuur verraadt. Climaxen worden breed uitgespeeld en klinken grandioos maar niet agressief of overweldigend.
Mahlers tiende symfonie bleef onafgewerkt: de volledige muziek voor de vijf delen werd wel gecomponeerd maar de orkestratie blijft op sommige plaatsen erg rudimentair. Verschillende reconstructies van Mahlers laatste bestaan maar sommige dirigenten weigeren de hele symfonie als canon te aanvaarden en voeren enkel het eerste deel uit, het enige dat Mahler volledig afwerkte. Onder Järvis leiding werd dit een uitvoering met veel bewogenheid. Mahler opende zijn tiende symfonie met een lang uitgesponnen 'adagio' dat begint met een wat enigmatische altvioollijn die de luisteraar een elegie van vijfentwintig minuten lang binnenvoert maar Paavo Järvi benadrukt niet alleen het uitdrukkelijk lyrische maar houdt deze muziek dramatisch en beweeglijk.
De eerste symfonie van Mahler zou oorspronkelijk vijf delen tellen en tussen wat nu het eerste deel en het scherzo is zou een langzaam deel getiteld 'Blumine' moeten komen. De geschiedenis van deze betoverende serenade begint echter nog enkele jaren eerder, bij de toneelmuziek die Mahler componeerde bij het toneelstuk 'Der Trompeter von Säckingen'. Het is een soort van serenade bij maanlicht, niet verwonderlijk met een sterk solistische trompetpartij. Het is jammer dat Mahler besloot het deeltje uiteindelijk uit de symfonie weg te knippen want hij verwijst nog naar thema's uit die 'Blumine' in de finale ervan. Järvi geeft de 'Blumine' lui en languit vorm, met een lange vertraging naar het einde toe die de muziek volledig laat uitsterven.
Benjamin Britten hoorde Mahler voor het eerst tijdens de tweede wereldoorlog en bleef zijn leven lang een sterke aanhanger van Mahlers muziek – in Engeland, waar Mahler nog lang met Teutoonse bombast werd geassocieerd. Omdat hij gecharmeerd was door het elegante tweede deel van Mahlers derde symfonie (een rustig scherzo dat Mahler ondertitelde met "Wat de bloemen mij vertellen") maakte hij een bewerking voor kamerorkest, die de muziek voor Mahlers honderdkoppige orkest naar een kleinere bezetting herleidt. Niet verwonderlijk dan dat dit transparante deeltje waarmee de cd afsluit de luisteraar een voorbeeld geeft van de sterke solisten die het Frankfurt Radiosymfonieorkest in huis heeft. Opvallend is wel dat Brittens orkestratie Mahlers referenties aan zijn eigen 'Wunderhorn' liederen – met name aan het lied 'Das Himmlische Leben' – minder uitdrukkelijk maakt.
Continuïteit hoeft men op deze plaat niet te zoeken, dat is ook niet de opzet van deze compilatie. Het is echter een verzameling van werken die men zelden op cd vindt: 'Totenfeier' is wel bijna maar niet helemaal gelijkaardig aan wat men in de tweede symfonie vindt en de 'Blumine' en Brittens arrangement zijn haast niet op cd terug te vinden. Gelukkig dan dat de muzikanten van het Frankfurt Radiosymfonoeorkest niet teleurstellen in een transparante en muzikale uitvoering.
Meer over Gustav Mahler
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
