'Don Carlos' is de meest recente release in de reeks 'Verdi Originals' van het label Opera Rara. Na Macbeth, Simon Boccanegra, Les Vêpres Siciliennes en La Forza del Destino geeft de BBC de uit 1972 daterende live-opname van dit meesterwerk voor het eerst vrij. De allereerste versie, zoals de naam van de reeks al doet vermoeden, van 'Don Carlos' zoals Verdi het bedoeld had. Zelfs voor de première in Parijs werden stukken weggesneden en die worden op deze vier cd's voor het eerst kenbaar gemaakt.
De zo om de vier uur durende 1867-versie had Verdi gecomponeerd op aanvraag van de Opera van Parijs. Het moest een 'grand opéra' worden en Verdi nam dit misschien ietwat al te letterlijk op. Maar het resultaat is een ongelooflijk groots werk. Vergeten partituren werden weer bovengehaald en in het 'verminkte' werk op hun oorspronkelijke plaats teruggezet, inclusief een hele balletscène in de derde akte. De muziek verraadt Franse invloed in de stijl van Offenbach (lichter en fijner dan de Italiaanse stijl), maar Verdi blijft zijn eigen stijl tegelijk erg trouw: lyrisch, breed zonder ergens zwaar te worden. Bovendien blijven de Italianen nu eenmaal ook de sterksten op melodisch vlak. In deze opera maakt Verdi ook gretig gebruik van koor (vooral dan mannenkoor) waar hij enkele zeer pakkende nummers voor schrijft (zoals het monnikenkoor in de tweede acte). De mannenstemmen worden meestal in de celli versterkt wat alles nog een extra touch romantiek geeft. Ook weet Verdi de verschillende situaties in het verloop van het verhaal steeds perfect te concretiseren in de muziek; zowel orkestbezetting, solostemmen als tempi en kleuren worden in functie van het drama gebruikt. In de finale scène van de derde akte, waarbij er een auto-da-fé (verbranding van ketters) plaatsvindt, wisselen koor, solisten en orkest af tot een groot climax waarbij elke protagonist in een eigen gedachtenwereld zit, het volk vreugdevol het vuur toejuicht en het orkest plechtig de scène afsluit. Het resultaat klinkt groots en homogeen en toch zijn het allemaal verschillende gevoelens en gevoelsuitingen die door de componist meesterlijk bij elkaar zijn gebracht.
'Don Carlos' is één van de weinige opera's waar lage stemmen het grootste deel van de cast uitmaken. Philippe II, de Grote Inquisitor en een Monnik zijn diepe bassen, Rodrigue bariton en prinses Eboli mezzosopraan. De hoge stemmen zijn enkel Don Carlos (tenor) en Élisabeth (sopraan). Op deze opname is de cast volledig Frans (vrij zeldzaam voor een Engelse opname) wat vooral aan de perfecte dictie te horen is van quasi alle solisten. Robert Savoie (Rodrigue) is de minste van allemaal omwille van zijn erg wijde vibrato. Een beetje spijtig want voor de rest heeft hij een mooie, expressieve stem. Joseph Rouleau (Philippe II) heeft eveneens een vrij grote vibrato en neemt zijn noten wat van onderuit (het fenomeen 'scheppen'). De bekende aria 'Elle ne m'aime pas' zingt hij daarentegen erg kleurvol. En wie krijgt er nu geen kippenvel van mooie, diepe, lange tonen die enkel dergelijke diepe bassen kunnen voortbrengen? Zo klinkt Richard Van Allan (Le Grand Inquisiteur) met net iets meer kern dan Rouleau en komt hij, zoals het hoort in zijn rol, klinkt erg streng en kordaat over. In de rol van Élisabeth de Valois klinkt Edith Tremblay als een jonge Joan Sutherland in de rol van Gilda (uit Rigoletto), maar dan met de Franse dictie erbovenop. Fijne stem en soepele hoogte maken haar tot de perfecte vertolker voor de slachtofferrol van Philippe II's echtgenote. Mezzo Michelle Vilma interpreteert de rol van prinses Eboli op aanvaardbare wijze, met een dikke laagte en een wat ijle hoogte. André Turp klinkt als Don Carlos soms geduwd, maar meestal uitstekend: rond, langoureus en met erg veel precisie en fijngevoeligheid. Het koor heeft meerdere ups en downs: daar waar het erg sfeervol en intiem kan klinken, zingt het op andere momenten erg plat, luid en onduidelijk. Het orkest blijft bescheiden op de achtergrond maar verdedigt zijn partij goed op de cruciale momenten en bestaat duidelijk uit erg goede musici (de cello- en hobosolo's zijn voortreffelijk).
Aan de opname is zelfs na digitale remastering te horen dat ze uit de jaren '70 dateert. De muziek klinkt soms erg ver, maar het unieke van deze originele Don Carlos-versie én de schitterende cd-box maken de aankoop zeker de moeite waard.
Meer over Giuseppe Verdi
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
