'Saul' is één van Händels oratoria die de tand des tijds goed overleefde en nu nog steeds meer aan populariteit wint. Hoewel het wel degelijk zonder enscenering moet opgevoerd worden, heeft het werk meer weg van een opera dan van een oratorium. Eerst en vooral valt op hoe het verhaal in elkaar zit: het is dan wel een bijbels verhaal, toch komt er geen verteller (meestal een Evangelist) aan te pas. Het oratorium is volledig opgebouwd rond de dramatische actie van de personages zelf. Wat ook vreemd is, is dat titelrol van Saul bijna volledig op de achtergrond staat ten voordele van de rol van David. Deze komt net terug van zijn gewonnen duel tegen Goliath en wordt door opgewacht door koning Saul, zijn kinderen (Jonathan, zijn zoon en Michal en Merab, zijn dochters) en het Joodse volk dat hem toejuicht. Michal is verliefd op David die eigenlijk aan Merab zou moeten worden uitgehuwelijkt. Naarmate de populariteit van David stijgt bij het volk wordt Saul jaloers op de jonge held en beveelt zijn zoon om David te vermoorden. Jonathan weigert, Saul laat zijn dochter Michal trouwen met David om hem dan ten strijde te sturen. Zo hoopt hij dat hij alsnog zal sterven. Uiteindelijk wordt echter het Israelische leger verslagen en zijn het Saul en zijn zoon die vermoord worden, waarna David zelf de troon bestijgt.
Het libretto zou perfect zijn als operalibretto. Toch maakt Händel er een oratorium van, maar duidt hij zoveel mogelijk kleine acteerdetails aan in de partituur. Hij gebruikt ook extreem weinig koor: het werk bestaat vooral uit een opeenvolging van recitatieven, semi-recitatieven en aria's van de solisten. Ook schrijft hij symfonietta's (kleine interludes) op plaatsen waar, indien het stuk geregisseerd zou worden, er van scène of decor zou kunnen worden gewisseld. Maar zoals het een barokoratorium bedraagt, begint 'Saul' na een ouverture met een koorpassage en eindigt het met een triomfantelijk en opgewekt slotkoor met gebruik van trompetten en pauken (deze werden in de Barok bijna automatisch gelinkt aan een feestelijke sfeer). Het slotakkoord is dan des te verrassender door zijn sereniteit en zachte dynamiek. Händel neemt, zoals altijd, de gesproken tekst als uitgangspunt van zijn compositie. Bijvoorbeeld in het duet 'At persecution I can laugh' smeekt Michal David om te vluchten en geeft ze uiting aan haar angst. Händel schrijft in haar partij een lijn waaruit hoge noten ontsnappen als teken van haar paniek; op het woord 'Fly!' (Vlucht!) plaatst hij een klein en vluchtig motiefje dat Michal en David van elkaar overnemen om een vluchtend effect weer te geven. Dit duet is één van de twee duetten die over het hele werk gecomponeerd zijn en heeft bijgevolg een bepaalde emotionele waarde in het verhaal. Alle andere interacties tussen personages vinden plaats aan de hand van recitatieven. Over het algemeen klinkt 'Saul' opgewekt en stevig met goed in de stem liggende aria's die als het ware moeiteloos uit Händels pen vloeien. Merabs aria 'Author of Peace, who canst controul' begint met een rustige inleiding waarop de zangstem binnenkomt met een strakke, lange noot, die zich in een erg lyrische en broze melodielijn ontwikkelt. Dit creëert ook een vredig en rustig gevoel, waarbij Händels tekstexpressie in de muziek nogmaals onderlijnd wordt. In het geheel klinkt de orkestratie ook zeer rijk en is die typische, ijle barokklank is hier ver te zoeken.
Over deze uitvoering van 'Saul' valt nauwelijks wat aan te merken. René Jacobs creëert een fantastische drive in het werk, die goed gevolgd wordt door orkest en zangers. Instrumenten die in die tijd niet typisch voor de bezetting van een oratorium zijn, zoals orgel en carillon, zorgen voor iets specialere klankeffecten en geven de barokke sound een dimensie meer mee. Het Concerto Köln begeleidt de zangers met de nodige subtiliteit en soepelheid, het resultaat voelt zeer comfortabel. Het RIAS Kammerchor, hoewel hun aandeel in dit werk klein is, levert uitstekend werk en bezit over het nodige brede palet aan kleuren voor dit soort muziek. Sopraan Emma Bell vertolkt Merab op sublieme wijze met een heel zuivere, briljante stem en perfecte dictie. Rosemary Joshua klinkt aanvankelijk iets te groot en met teveel vibrato, maar evolueert goed tot een zeer expressieve, fijne en verzorgde Michal. Zij durft ook quasi parlando te zingen, wat nog meer expressiviteit brengt. Bas Gidon Saks valt hier wat tegen omwille van zijn grote stem; deze stijl vraagt om een dunnere sound, maar hij kan hierdoor wel des te meer de waanzin interpreteren van een dramatische Saul. De rol van David wordt vertolkt door Lawrence Zazzo die al enige tijd bezig is, een erg goede reputatie op te bouwen. Met deze opname bewijst hij zich nog maar eens als steengoede countertenor. Ook de tenoren (bijrollen van Jonathan, High Priest, Amalekite) zijn van de bovenste plank. Laten we vooral Jeremy Ovenden citeren omwille van zijn warme, precies voor deze stijl passende, stem. Een plaatje om grijs te draaien.
Meer over Georg Friedrich Haendel
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
