Het label Opus Arte verzamelt al tien jaar de beste producties uit grote Europese operahuizen op DVD en "Tamerlano" van de hand van G. F. Händel is geen uitzondering. Uit het Teatro Real in Madrid brengt dirigent Paul McCreesh deze kolossale opera, dat hijzelf als een donker en gewelddadig stuk beschrijft. Händel schreef de opera in 1724, maar met een driesterren-cast met namen als Sarah Mingardo en Monica Bacelli in een eenvoudige doch uiterst effectvolle regie van Graham Vick komt deze productie uit 2008 even dramatisch over als driehonderd jaar geleden.
Het verhaal van "Tamerlano" een typisch barok verhaal dat vol verwikkelingen zit: Prins Tamerlano heeft de oorlog tegen de Ottomaanse keizer Bajazet gewonnen en Bajazet en zijn dochter Asteria zijn als gevangenen naar zijn kasteel gebracht. De Griekse prins Andronicus en Asteria zijn heimelijk op elkaar verliefd maar hun liefde wordt onmogelijk wanneer Tamerlano Andronicus vertelt dat hij zelf met Asteria wil trouwen en dat Andronicus Tamerlano's voormalige verloofde als bruid krijgt. Wanneer alles klaar is voor de bruiloft van Tamerlano en Asteria, komen Bajazet en Andronicus naar binnen gestormd om de plechtigheden stop te zetten. Dit wordt het begin van een zeer ingewikkeld verloop van gebeurtenissen waarin Asteria uiteindelijk probeert Tamerlano te vergiftigen, en dat met de dramatische sterfscene van Bajazet eindigt. Twee moordpogingen en een zelfmoord later is Tamerlano echter zo ontzet dat hij uiteindelijk Asteria haar vrijheid geeft en Andronicus toestaat om met haar te trouwen, terwijl hijzelf met Irene trouwt.
De barokke operacomponisten hielden zich meestal aan stricte vormen en tradities die maar zelden worden doorbroken. Zo zijn het in "Tamerlano" ook, met recitatieven die de actie dragen, terwijl de aria's eerder reflecterend zijn. De aria's zijn driedelig: een inleiding, een contrasterend middendeel en een versierde herhaling van het eerste deel.. Deze manier van schrijven maakt het leven van de regisseur zeer moeilijk, maar Graham Vick heeft met een minimalistische, plechtige en eerder statische regie, waarin hij moderne dansvormen met barokke gestiek combineert, deze moeilijke opgave schitterend opgelost. De barokke gestiek en trage, afgemeten bewegingen versterken grotendeels het verhaal, maar komen soms ook een beetje repetitief over, zoals in de aria 'Se non mi vuol amar' van Asteria. Ook de kostuums en scenografie verdienen een aparte en zeer eervolle vermelding: Richard Hudson heeft een witte achtergrond waarin zeer weinig rekvisieten zijn met kleurrijke en creatieve kostuums gecombineerd en hoewel het geen volwaardig 'kostuum-drama' is, is het duidelijk dat hij zich op barokke kledij geïnspireerd heeft. Zijn scenografie houdt het midden tussen het fantastische, creative - waarin zelfs een blauwe olifant perfect op zijn plaats lijkt - en het moderne en symbolistische.
Een ander interessant aspect van barokke opera is de stereotype personnages. Zo schittert Monica Bacelli in de titelrol als de energische, buitenissige maar ook wrede en ietwat psychopatische Tamerlano, die ervan overtuigd is dat alles en iedereen een prijs of een breekpunt heeft - als je ze genoeg omkoopt of bedreigt, plooien ze wel vroeg of laat. Händel heeft Tamerlano uitsluitend snelle, virtuoze aira's gegeven, om zijn cynische en kwaadaardige karaktertrekken te benadrukken. Bacelli speelt de rol schitterend en brengt de aria's met zo veel verve, dat het bijna niet opvalt dat ze in de snelle loopjes af en toe een klein steekje laat vallen. De wereldbekende mezzosopraan Sarah Mingardo kruipt in de huid van de bekende castraat Il Senesino die op de premiere in 1724 de rol van Andronicus zong en zet een ontroerende vertolking neer. Zoals het in zijn smartelijke aria 'Chi vidi mai' duidelijk wordt, is Andronicus de eeuwige pechvogel van het verhaal die zichzelf en zijn geliefde constant verraadt om zijn plichten na te komen en die ondanks zijn moeite toch nooit hetgeen krijgt wat hij het meeste begeert. Ondanks zijn lafheid houdt hij zeer veel van Asteria en in de trage, ontroerende aria 'Bella Asteria' vertelt hij hoeveel pijn het hem doet om hun liefde te moeten verraden. De lang legatolijnen en de spaarzame begeleiding verlenen deze smartelijke aria de kleuren van een tedere serenade die als een laatste afscheid klinkt. Asteria wordt door Ingela Bohlin gezongen en haar jonge, strakke en vinnige stem leent zich perfect tot de jonge, onschuldige maagd die zich vooral door trots en vaderliefde laat leiden. Zij moet veel doorleven en heeft zowel trage, droevige aria's zoals 'Cor di padre' aan het einde van het tweede bedrijf als zeer virtuoze stukken zoals 'Non é piu tempo' wanneer ze Andronicus verwijt dat hij niet voor hun liefde vecht. De wereldvermaarde tenor Placido Domingo is in deze productie de vreemde eend in de bijt. Zijn toneelspel is schitterend en hij verleent de tragische Bajazet alle gevoelens die het publiek maar kon wensen maar stemgewijs doet zijn eerste stappen in de wereld van de barokke opera helaas maar al te veel aan het Händel-debacle van Rolando Villazon denken: de loopjes komen er maar niet uit en de hoeveelheid portamenti en grootse fraseringen zijn helaas niet bepaald stijlrein.
"I wouldn't get upset if people went and put on a cup of tea during the recitatives" zegt dirigent Paul Mc Creesh en met een speeltijd van 240 minuten, kan Tamerlano gerust een volledige avondvoorstelling genoemd worden. Maar wie tijdens een van de recitatieven een kop thee of een pint gaat halen, vergeet niet alleen dat er een pauzeknop op zijn DVD-afspeler is, hij mist ook een schitterende, ontroerende, dramatische voorstelling die alle operafanaten zeker zal kunnen bekoren.
Meer over G. F. Händel
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
