Politiek en muziek zijn twee disciplines die zelden goed samengaan maar de geschiedenis bevat desalniettemin enkele voorbeelden van staatslieden met een kunstzinnige en muzikale vezel in hun karakter. De Engelse koning Henry VIII schreef bijvoorbeeld liederen – ‘Greensleeves’ zou van zijn hand zijn – maar het bekendste voorbeeld is de Pruisische koning Friedrich II, ‘der Grosse’ (1712-1786), een man die een levendige interesse in filosofie en muziek combineerde met een genadeloos talent op het slagveld.
Zo onderhield hij een levendige briefwisseling met de nochtans chauvinistisch anti-Duitse Voltaire en speelde hij mecenas voor een half dozijn componisten waaronder Carl Philipp Emanuel Bach, Joachim Quantz, Carl Heinrich Graun of de Bohemer Franz Benda. De koning zelf speelde traverso en componeerde ook. Dat deed hij niet onverdienstelijk, zodat men in de achttiende eeuw van een ware ‘Berlijnse’ klassieke school kon spreken –al berichtten bezoekers aan Berlijn en Potsdam ook dat het publiek op de concerten vaak uit soldaten en officieren uit de grote de belangrijkste Pruisische regimenten bestond, die verplicht waren om te komen luisteren en met hun laarzen de muziek mee stampten.
Men zou vermoeden dat de huidige verzameling concerti, symfonieën en aria’s van Friedrich II een gloednieuwe uitgave van een ambitieus barokorkest voorstelt, maar de verschillende stukken op deze cd werden bij elkaar gepuzzeld uit reeds bestaande opnames. Dat wil ook zeggen dat er ten dele een modern, ten dele een historisch instrumentarium gebruikt wordt: een concerto en sonate voor traverso maken van authentieke instrumenten gebruik terwijl er in de twee symfonieën en een opera-aria op moderne instrumenten gespeeld wordt.
De sonate in e-moll voor fluit en continuo of het concerto in C-dur voor traverso, strijkers en continuo zijn werkjes die met hun virtuositeit een idee geven van de vaardigheid van Friedrich II als uitvoerend muzikant. De barokke elegantie van de snelle delen illustreert de conservatieve smaak van de koning: de dramatische ‘sturm und drang’-muziek van componisten als Stamitz of Haydn kon niet op zijn goedkeuring rekenen en hij verkoos een meer puur decoratieve gratie in zijn muziek.
Een enkele opera-aria werd mee op deze verzameling gezet, uit de opera ‘Montezuma’. De muziek werd door Carl Heinrich Graun gecomponeerd, al voorzag Friedrich wel het libretto. In deze uitvoering, met sopraan Dorothea Wirtz en mezzosopraan Encarnacion Vazquez stoort het wat excessieve gebruik van vibrato. Voor wie de prachtige barokuitvoeringen van Il Complesso Barocco of de vele knappe opnames van cantates van Bach gewoon is, doet deze interpretatie een klein beetje anachronistisch aan.
De twee symfonieën zijn representatief voor de vorm die het genre aannam rond het midden van de achttiende eeuw, met levendige hoekdelen en expressieve langzame middendelen – en uiteraard steeds een prominente rol voor de fluiten. De sfeer zit bijzonder goed, met een vlotte cadans in de snelle delen en een gezonde aandacht voor articulatie en frasering die zulke muziek opwindend doet klinken. De tweede symfonie, in G-dur is een mooie afsluiter voor een cd die misschien de meest originele maar wel bijzonder genietbare en technisch vaak indrukwekkende muziek laat horen van een man die bekender is uit de militaire dan uit de muziekgeschiedenis.
