Voor wie het nog niet wist, 2006 is niet alleen Mozart-jaar. Het is ook 150 jaar geleden dat Schumann stierf, en ook de 100ste verjaardag van Shostakovich wordt dit jaar gevierd. Van deze laatste geeft het Nederlandse label Pentatone Records de elfde symfonie uit. Het is een liveopname met het Russisch Nationaal Orkest onder leiding van Mikhail Pletnev, die vorig jaar in ons eigenste Paleis voor Schone Kunsten in Brussel werd gemaakt.
Shostakovich' elfde is in feite een lang uitgesponnen symfonish gedicht, netjes in een vierdelige symfonische vorm gegoten. Het werd geschreven in 1957, voor de veertigste verjaardag van de revolutie, en vindt zijn inspiratie in de vroegtijdige revolutie van 1905, waarbij in Sint Petersburg, in de nasleep van de Russisch-Japanse oorlog, enkele honderden demonstranten werden neergemaaid door de paleiswacht van de Tsaar. Shostakovich beschrijft de gebeurtenissen met een getrouwheid die aan filmmuziek doet denken en die qua uitbeeldende kracht kan wedijveren met de symfonische gedichten van Strauss of Liszt. De rust van het eerste deel wordt verbroken door het tumult van de opstand. Een 'in memoriam' voor de slachtoffers fungeert als traag deel, gevolgd door de obligate strijdvaardige finale, die de 'dialectisch onvermijdelijke' overwinning van het communisme moest voorstellen. Of toch niet helemaal, want biografen van de componist beweren dat hij met zijn keuze van onderwerp eerder de hongaarse opstand van het jaar ervoor (die even bloedig in de kiem werd gesmoord door Russische soldaten) in gedachten had.
De uitvoering is bijzonder overtuigend. Natuurlijk is deze elfde symfonie een van Shostakovich' meest directe en overzichtelijke werken, maar de luisteraar heeft geen enkele moeite de structuur en thematiek van de symfonie te volgen. Wie een 'Russische' uitvoering, met scherpe blazers en koude, vibratoloze strijkers verwacht komt voor een verrassing te staan. Het Russisch Nationaal Orkest heeft hier een gepolijste, warme klank, die mooi tot zijn recht komt in het klaaglijke derde deel. De chaos van het tweede deel wordt mooi naar voren gebracht, met een tempo dat lichtjes maar continu stuwt. Keihard slagwerk, pauken en kleine trom geven de marsmotieven een ijzeren discipline mee. Het eerste deel bezit een latente spanning die Pletnev en zijn muzikaten gedurende tien minuten goed kunnen volhouden. Ijle soli in de blazers helpen mee de sfeer te zetten. De Special Audio CD (SACD) waarop de opname is gemaakt, zorgt voor duidelijke dynamische verschillen en een transparante klank, wat de uitvoering alleen maar ten goede kan komen. Snelle noten komen op die manier zelden troebel over.
Dit is een bijzonder mooie uitvoering van een van Shostakovich' minder bekende, maar zeker niet minderwaardige symfonieën. Sterk aan te raden.
Meer over Dmitri Shostakovich
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
