Zonder naar een cd te luisteren, kan men zich al een goed beeld vormen over de kwaliteit ervan: door naar de uitvoerders, het begeleidende boekje of de cd-hoes te kijken bijvoorbeeld. En dat is bij een cd als deze al meteen raak: op de cover staat dirigent Valery Gergiev die met die blik van hem de luisteraar onverbiddelijk in de ogen kijkt. Er staan propagandaposters uit de jaren veertig en oorlogsfoto's aan de binnenkant van het doosje, Romanovster achteraan en een degelijke tekst in het boekje over twee representatieve symfonieën van deze Sovjetcomponist.
Gergiev neemt hier – live – de bekende vijfde en speelse negende symfonie van Shostakovich op en hij doet dat met zoveel flair en verve dat niemand verveeld zal blijven luisteren. Vanaf de eerste noten van de vijfde, ronkend in de lage strijkers, zit de luisteraar op het puntje van zijn stoel. Wat het orkest van het Kirov Theater hier neerzet is fenomenaal: het openingsdeel van deze symfonie hangt in een ijzingwekkende balans tussen stille, nauwelijks hoorbare passages in de strijkers, allemaal haarzuiver, en scheurend luide momenten in het koper. Gergiev weet in de vulgaire militaire mars van dit deel precies het juiste opzwepende ritme te vinden houdt zijn spanning vol tot aan de grote, volledig unisono climax, waarna solo hoorn, fluit en klarinet gelaten het deel naar zijn einde brengen. Het scherzo wordt dan onnoemelijk vlug genomen, op het grove af maar ook hier grijpt hij de luisteraar bij de schouders vast en laat hem niet meer los tot zes keiharde paukenslagen net voor het einde de beweging stopzetten. Het droevige derde deel zorgt voor een adempauze maar in de uitermate stille tremolo passages of fluit- en hobosolo's is het ook hier weer nagelbijten. Het is overduidelijk dat dit Russische orkest zich bijzonder goed voelde bij deze muziek toen het werd opgenomen – en allemaal live dan nog wel...
Hoewel Shostakovich negende dan weer een totaal andere wereld betreedt interpreteert Gergiev ook hier met evenveel geste als de meer dramatische vijfde. Achter de klassieke façade van dit korte werk zit nog steeds het satirische karakter van de componist verscholen en weer zijn het de kopers, trombones en hoorns vooral, die de juiste sfeer creëren. Waar zij in de vijfde voor een magistraal geluid zorgden, krijgt de luisteraar hier een vettige, sarcastische klank te horen, luid maar steeds perfect op de juiste plaats. En dit doorbreekt radicaal het delicate geluid van fagot, hobo of strijkers die lichte, doorzichtige melodieën spelen. En de negende charmeert ook nog op andere vlakken: in de vlugge klarinetsolo waarmee het derde deel begint, de klagende fagotsolo van het vierde en gewoonweg de zekerheid waarmee het werk gespeeld wordt.
Dit is een Shostakovich zoals hij klinken moet: afwisselend ijzingwekkend en overdonderend maar altijd meeslepend. Gergiev kiest zijn tempi nooit te traag, integendeel zelfs, en het gevolg is dat de luisteraar meegesleurd wordt in een drama dat zijn einde pas kent wanneer de laatste noot geklonken heeft. Als geen ander verhaalt het Kirov orkest de tragische periode die Ruslands Sovjettijd was.
Meer over Dmitri Shostakovich
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
