Een van de ensembles die al lang meedraait aan de top van de hedendaagse strijkkwartetwereld is het Salzburgse Hagen Quartett. Nadat zij zich een tijd geconcentreerd hebben op het meer klassieke repertoire, waarvan een schitterende Beethovencd getuigt, hebben ze recent de honderdste verjaardag van Dmitri Shostakovich (1906-1975) aangegrepen om drie van diens kwartetten op cd vast te leggen. Naast het derde kwartet, dat dateert van vlak na de tweede Wereldoorlog, hebben de Hagens gekozen voor het zevende en het achtste, die allebei stammen uit 1960, het jaar waarin Shostakovich verplicht lid werd van de Communistische Partij.
Wat de drie kwartetten zonder twijfel gemeen hebben, is de ondertoon van smart en de donkere harmonische kleuren die ook vaak terug te vinden zijn in de symfonieën van Shostakovich. Lijkt het derde kwartet nog te beginnen met een vrolijk Allegretto, dan neemt de ironie al gauw de bovenhand in de vorm van atonale, soms zelfs brutale harmonieën of van een verbasterde wals vol metrische verschuivingen. Het Hagen Quartett maakt in deze ruwere momenten van het werk indruk door hun eenvormigheid van klank, maar het meest naar de keel grijpend is het vierde deel. In dat klagende 'Adagio' ontroeren ze door hun verfijnde frasering en door hun durf om de uitersten van het dynamisch spectrum op te zoeken. Dat tonen ze opnieuw in het 'Lento' uit het korte zevende kwartet, dat Shostakovich' opdroeg aan zijn overleden vrouw Nina. Meer dan ironie of brutaliteit klinkt in de snelle delen van dit kwartet – en dan vooral in de finale – woede en bitterheid door. Desalniettemin verrast Shostakovich aan het einde met een tedere modulatie naar majeur, alsof hij daarmee de lieflijke herinnering aan Nina wil benadrukken. Het achtste kwartet is het bekendste van deze drie en werd door Shostakovich zelf gezien als zijn requiem, al zegt de officiële ondertitel dat het "ter nagedachtenis van de slachtoffers van fascisme en oorlog" geschreven is. De toon van dit kwartet is dan ook vooral deprimerend met een sfeer van pessimistische leegte. In de middendelen lijkt er even ruimte voor herinneringen aan dansen of vrolijkheid, maar die worden snel de mond gesnoerd. Opnieuw geven de Hagens een doorleefde, diepgaande uitvoering die de luisteraar na het finale 'Largo' verweesd achterlaat. Meesterlijk!
Meer over Dmitri Shostakovich
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
