John Eliot Gardiners project om alle cantates van Bach integraal op te nemen is zogoed als ten einde. Dit twaalfde volume werd samen met het achttiende volume uitgebracht en vormt het sluitstuk in een monumentaal project van zevenentwintig enkel- of dubbelcd’s, met telkens daarop de cantates die Bach voor elke afzonderlijke week van het kerkelijk jaar schreef. Elke opname is het resultaat van een live-concert, in dit geval van twee concerten die het Monteverdi Choir en The English Baroque Soloists in Tooting en Winchester gaven in november 2000. De cantates die Bach schreef voor de tweeëntwintigste en drieëntwintigste zondag na het feest van de heilige Drievuldigheid zijn BWV 55, 89, 115, 60, 139, 163, 52 en 140.
Terwijl cantates die voor grote kerkelijke feestdagen gecomponeerd werden, traditioneel machtig klinken met veel trompetten en pauken, bieden de cantates die Bach voor normale zondagen schreef meer variatie in hun atmosfeer, ook al is de instrumentatie bescheidener. Tegenover de opgewonden sfeer en bijna classicistische textuur van cantate 60 (‘O Ewigkeit, du Donnerwort II’), staat het introverte ‘Ich armer Mensch, ich Sündenknecht’ of het bekende en perfect uitgebalanceerde ‘Wachet auf, ruft uns die Stimme’, BWV 140, zowat een van de bekendste cantates uit Bachs repertoire.
Een van de aantrekkelijkste kenmerken van deze reeks is de zorg waarmee elke uitgave verzorgd wordt, in een matglanzend zwart kartonnen hoesje en voorzien van Gardiners vlot geschreven musicologische uitleg. Gardiners Bach-cantates hebben steeds die herkenbaar warme, volle klank, een gevolg van een opnameproces dat de vaak erg verschillende akoestiek in elke kerk gladstrijkt en elk instrument of elke stem duidelijk aan het woord laat. Typerend is ook Gardiners voorliefde voor het theatrale dat hij in Bachs muziek kan steken. Dat gevoel voor drama en retorica zit ook weer sterk in deze cantates. Cantate 52 opent bijvoorbeeld sterk met een ‘Sinfonia’, waarvoor Bach de muziek van het eerste deel van het eerste Brandenburgse concert opnieuw gebruikte. Het opgetogen jachttafereel wordt echter abrupt afgebroken in het onmiddellijk erop volgende recitatief voor sopraan Gillian Keith, met de snijdende uitroep ‘Falsche Welt, dir trau ich nicht!’. Weinig opnames kunnen zulke contrastrijke momenten zo sterk operatisch doen klinken.
Het Monteverdi Choir blijft een schitterend ensemble voor deze muziek. Vele dirigenten opteren ervoor om Bach met een kleinere vocale bezetting uit te voeren: La Petite Bande zingt Bachs cantates zelfs solistisch maar Gardiners koor slaagt erin om Bachs koormuziek ook wanneer ze door grote aantallen zangers gezongen wordt, transparant en verstaanbaar te houden.
Tenor James Gilchrist krijgt Bachs enige solocantate voor tenor voorgeschoteld in de vorm van het smekende ‘Ich armer Mensch, ich Sündenknecht’, BWV 55 met haar klagende en zalvende obligate traversopartij. Zijn interpretatie klinkt vlotter en lichtjes minder moeizaam dan die van William Kendall, die de tenorpartij op de tweede cd verzorgt maar ook Kendall blijft garant staan voor aangename, verstaanbare lezingen. Het is een plezier om te horen hoe Robin Tysons sappige altusstem zich aan elk karakter van Bachs aria's en duetten weet aan te passen, vreugdevol in de altaria uit cantate 89, ingetogen in de aria (eigenlijk meer een duet samen met hobo) ‘Ach schläfrige Seele, wie’ uit BWV 115… Tegenover hem staat de donkere echte altstem van Hilary Summers op de tweede cd. Het afwisselend uitvoeren van Bachs altpartijen door (mannelijke) altussen enerzijds en mezzi of alten anderzijds is een opvallend kenmerk van Gardiners project.
Met die twaalfde volume is Gardiners volledige reeks cantate-opnames afgerond. Een kleine bedenking is dat de cantates die voor hemelvaart geschreven werden geen deel uitmaken van dit project. Worden die misschien laten nog uitgebracht? Jammer alleszins om zulke feestelijke cantates als het ‘Himmelfahrtsoratorium’ (BWV 11) en enkele andere werken te moeten missen maar verder levert deze integrale opname een hoogstaande kwaliteit af die in zijn totaliteit misschien slechts door Masaaki Suzuki’s eigen integrale opnames met het Bach Collegium Japan geëvenaard wordt.
