Met de opera ‘Catone in Utica’ ging het derde en laatste operaseizoen van start dat Vivaldi voor het operatheater in Verona zou componeren. Hij baseerde zich op een bekend libretto van dramaturg Pietro Metastasio, maar verknipte het aanzienlijk, zodat het oorspronkelijke drama een gelukkige afloop zou kennen. De opera was een groot succes toen het in première ging in de lente van 1737 maar dat neemt niet weg dat de eerste van de drie aktes sindsdien verloren is gegaan. Er bestaat trouwens wat discussie over of Vivaldi wel de echte componist van die eerste akte zou zijn geweest. Hij zou wegens tijdsgebrek bestaande aria's van andere componisten hebben gebruikt voor die eerste akte, wat zou verklaren waarom hij de akte nadien niet bewaard heeft. In de plaats van enkel de laatste twee aktes op te nemen, besliste de Italiaanse violist Alessandro Ciccolini om die eerste akte te reconstrueren, gebruik makend van bestaande muziek van Vivaldi uit opera’s en concerto’s. Deze versie zetten Il Complesso Barocco en Alan Curtis nu op plaat.
De reconstructie ging tamelijk ver: de meeste aria’s zijn volledig nieuwe composities, waarvan het ritornello, het hoofdthema, zeg maar, gebaseerd is op een thema dat van Vivaldi zelf komt. Ook de recitatieven zijn Ciccolini’s hand. Blazers maken hun opwachting pas vanaf de tweede akte maar ondanks het gote aantal muzikanten dat voor de opera nodig is, is de bijdrage van hobo’s, hoorns en trompetten eerder beperkt. Het toch altijd een leuke afwisseling om een jachtaria als ‘Nelle foresta’ uit de derde akte te horen, met zijn jubelende hoorns.
Caesars rol wordt vertolkt door een sopraanstem en niet door de gebruikelijke altus en mannelijke sopraanstem. Roberta Mameli slaagt er toch in om haar aria’s met een zekere warmte en gravitas te brengen. Het verleent haar personage de keizerlijke autoriteit die het nodig heeft. Haar woedearia ‘Vaga sei nè Sdegni tuoi’ is typerend voor de stormachtige barokaria’s in opera’s als deze, met hun vele loopjes en versieringen.
De naam van Romina Basso duikt ook geregeld op in opnames van barokopera’s. Haar mezzostem zingt de rol van Fulvio en op de voor haar zo kenmerkende kleurrijke manier. Basso’s aria’s, zoals L’Ira mia, Bella Sdegnata’ uit de eerste akte, zijn zonder meer een plezier om te beluisteren, met een moeiteloze tekstplaatsing, vlekkeloze ornamenten en een stemkleur die tegelijkertijd warm en helder klinkt.
Over het algemeen bevat ‘Catone in Utica’ echter niet het soort van bravoure-aria’s die men in de opera’s van Porpora, Handel of Hasse terugvindt. De snellere delen, zoals Fulvio’s aria ‘Degl’Elisi dal Soggiorno’ komen in deze uitvoering zelfs wat kalmpjes over, ondanks de snelle noten en een begeleiding die duidelijk energiek bedoeld is. Een uitzonering is de interpretatie van alt Sonia Prina, die onder meer in haar aria ‘Se parto, se resto’, met zijn acrobatische loopjes het soort van virtuoze, snelvurende lezing neerzet die men in dit repertoire kan verwachten.
De langzame aria’s werken dan weer een stuk beter. Caesars aria ‘Apri le luci e mira’ bijvoorbeeld, een parafrase van Vivaldi van een aria die oorspronkelijk door Alessandro Ciccolini geschreven werd, combineert de ingetogenheid van een Händel-aria met de diepe menselijkheid van een cantate-aria van Bach. Ondanks de schoonheid van de eerste akte, kan echter geen enkele gereconstrueerde aria op tegen zulke pareltjes als Caesars aria ‘Se mai Senti’, met een innige melodievoering en een dynamiek die nergens boven een intieme ‘piano’ uitstijgt.
De Vivaldi-reeks bij Naïve loopt stilaan ten einde: belangrijke werken zijn al op plaat gezet en nieuwe uitgaven die het platenlabel uitbrengt, zijn vaak nieuw ontdekte werken, pastiche-opera’s of reconstructies, zoals deze ‘Catone in Utica’. Dat wil echter niet zeggen dat de huidige cd geen interessante beluistering voorstelt: zowel de reconstructies als de originele aria’s zijn inhoudelijk meer dan rijk genoeg. Bovendien zetten cast en orkest een sterke interpretatie neer, die de affecten van deze operamuziek en de sterke ritmiek van Vivaldi’s muziek goed naar voren brengen.
