Een oude opname van de Staatskapelle Dresden uit het jaar 1943, dat kan wel eens voor controverse zorgen en dat is dan ook het geval bij deze cd. Allereerst was er de dirigent, de erg capabele Karl Elmendorf, die in oktober 1942 de positie van chef-dirigent van de Staatskapelle van Karl Böhm overnam en met dit concert, waarop Dvoraks opera 'De Jakobijn' gespeeld werd, zijn aanstelling vierde. Geruchten als zou Elmendorf zijn positie aan zijn banden met de nazipartij te danken gehad hebben, leiden er na de oorlog echter toe dat Elmensdorfs naam geschrapt werd van alle concertaankondigingen en radiopresentaties en dat de opnames die hij tijdens de oorlogsjaren maakte vijftig jaar lang tot het archief veroordeeld waren.
Bovendien is er de opera zelf, die hier – dat was in die tijd niet zo ongewoon – in het Duits opgevoerd werd. De vertaling nam echter enkele vrijheden met de originele tekst. Zo werden de namen van twee van de hoofdpersonages veranderd: held Bohus (dat klonk te Tsjechisch) werd hier Gottfried genoemd en booswicht Adolf (dat was al helemaal politiek incorrect) heette toen Rudolf. 'Der Jakobiner' paste als komische opera in de politiek van de Duitse overheid, die wenste de moraal aan het thuisfront op te vijzelen met luchtige theater- en operavoorstellingen. En niemand uit het publiek, waarvan velen familieleden hadden die in Rusland vochten, kan onberoerd zijn gebleven bij de woorden van het mooie duet "In weiter Fremde irrten wir": "Wenn in fremden Land dich ein Leid bedrückt, vergiss das Lied der Heimat nicht. Es bringet Trost in dein Herz zurück, der Heimat süsse Melodie". Al werd ook hier weer een loopje genomen met Dvoraks oorspronkelijke tekst want die heeft het niet over het vaderland maar spreekt alleen over de troost die men in muziek kan vinden.
Het eerste wat opvalt aan deze oude opname is de betrekkelijk goede klankkwaliteit ervan. Toegegeven, de blazers hebben in de zestig jaren sinds de tweede wereldoorlog nog een grote evolutie doorgemaakt en wie de trompetsignalen in de tweede akte of de inzetten van de hobo's hoort weet dat zoiets vandaag de dag niet meer zou kunnen. Maar de strijkers van toen klonken zeker niet slechter dan vandaag al is er wel een duidelijk klankverschil. De enthousiaste manier waarop het orkest het openingskoor "Wir warten eine kleine Weile" inzet, is dan ook nu nog een plezier om naar te luisteren.
Het grootste verschil zit hem in de stijl van zingen; die komt veel natuurlijker over en ligt dichter bij de spreek- en acteertaal en ook dichter bij stijl van populaire muziek uit de jaren veertig. Zo klinkt het spotlied van de jager Georg "Ein schönes Liedchen heut", werkelijk spottend, op het volkse af. En wie Elfride Trötschel de rol van Terinka of Margarete Teschemacher de rol van Julie hoort vertolken zou bijna geloven dat Edith Piaff met een zwoele stem op de bühne gekropen is. Bij de mannenrollen valt vooral de waardige rol van de bekende Sven Nilsson als de oude graaf op, een rol die hij met zijn zware stem uitstekend vertolkt.
Hoewel deze opname nu nog enkel historische waarde heeft, is het toch interessant om stijlen met elkaar te vergelijken en te leren hoezeer onze conceptie van opera over de laatste zestig jaren veranderd is. De Staatskapelle Dresden is en was een toporkest en dus is er, de ouderdom van de uitvoering in acht genomen, eigenlijk niets inferieurs aan deze plaat, met zijn overtuigende cast en enthousiaste vertolking.
Meer over Antonin Dvorak
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
