Haydn was in zowat elk muzikaal genre actief tijdens zijn lange loopbaan en componeerde niet minder dan veertien Latijnse missen. De elfde mis, chronologisch gezien, bijgenaamd 'Nelson' is veruit de bekendste. Toen Haydn hem schreef, in 1798, stond de zesenzestigjarige componist aan het hoogtepunt van zijn roem: zelfs in protestantse landen van Europa werden zijn katholieke missen uitgevoerd, zij het dan in de concertzaal in plaats van in een kerk. De bijnaam van wat eigenlijk voluit 'Missa in Angustiis', of 'Mis in Moeilijke Tijden' heet, komt uit het feit dat op de dag waarop het werk voor het eerst uitgevoerd werd, de Engelse admiraal Horatio Nelson een even onverwachte als verpletterende overwinning behaalde op de Franse vloot die voor anker lag in het Egyptische Aboekir en daarmee Napoleon Bonapartes leger in Egypte van zijn bevoorrading afsneed. Haydn kon daar natuurlijk geen weet van hebben terwijl hij aan de mis werkte maar de bijnaam is gebleven, zeker ook omdat Nelsons overwinning ook in Oostenrijk op gejuich onthaald moet zijn geweest: Napoleon had het jaar voordien, in 1797 niet minder dan vier klinkende overwinningen behaald op de Oostenrijkse troepen en was opgerukt naar Wenen – misschien zijn het die gebeurtenissen waar Haydn in de officiële titel 'Missa in Angustiis' op toespeelt.
Omdat het hof van Esterhazy net een reeks besparingen had doorgevoerd, had Haydn niet de gebruikelijke 'harmonie' van houtblazers tot zijn beschikking en moest hij de orkestratie van de mis aanpassen. Deze 'Nelson' mis is dan ook slechts geschreven voor strijkers (die in Esterhazy permanent in dienst bleven), trompetten en pauken (die voor de gelegenheid geëngageerd waren) en orgel, waarbij het Haydn zelf was die deze laatste partij voor zijn rekening nam.
Over de audio
Deze uitvoering, een opname die net tien jaar oud is, door het Engelse Collegium Musicum onder leiding van oude muziekspecialist Richard Hickox, valt vanaf de eerste maten op door haar pakkende dramatiek: dit is een Haydn die ver verwijderd staat van het ontspannen, diverterende karakter van de symfonieën en strijkkwartetten. De bezetting, van strijkers, trompetten, pauken en orgel weet de dramatiek van Haydns 'Kyrie' treffend te verwoorden. Dit openingsdeel van de Latijnse mis is een oproep tot erbarmen aan de Heer en aan Jesus Christus, "Kyrie Eleison, Christe Eleison". Haydns zetting van deze tekst in mineur is uniek binnen zijn oeuvre en zet de toon voor een voor zijn doen vaak opvallend donker gekleurde mis, een weerspiegeling misschien van de politieke problemen en oorlogsdreiging die in de nasleep van de Franse revolutie en na de troonsbestijging van Napoleon Bonaparte over Europa hing. De opname haalt haar kracht uit de compacte manier van zingen en spelen bij koor en orkest, het vlotte, gedreven tempo van dirigent Richard Hickox en niet in de laatste plaats de droge, frappante klank van de darmsnaren en natuurtrompetten die het Collegium Musicum gebruikt.
Meer over Joseph Haydn
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
