De Hongaarse componist György Ligeti wordt geboren in Dicsőszentmárton (nu Tîrnăveni) op 28 mei 1923. Als 18-jarige begint hij te studeren aan het Klausenburg conservatorium bij Ferenc Farkas, maar twee jaar later staakt hij zijn studies om ze van 1945 tot 1949 verder te zetten aan de Franz Liszt Academie in Budapest waar hij ook weer onder andere bij Farkas terecht komt. Als zoon van Hongaars-Joodse ouders heeft de Tweede Wereldoorlog een diepgaande invloed op zijn verder leven. Niet alleen verliest hij zijn vader en zijn broer in de concentratiekampen, Ligeti zou ook altijd een afkeer blijven hebben van totalitaire systemen, zowel in de politiek als muzikaal. In december 1956, na de Hongaarse Revolutie, ontvlucht Ligeti het communisme en vestigt hij zich in West-Duitsland, waar hij als freelancer werkt voor de radio in Keulen. Van dan af begint een opmars die Ligeti naar een grote status binnen en buiten de klassieke muziek zal brengen.
Het eerste succes komt er met 'Artikulation' dat Ligeti schreef na studie van de muziek van Stockhausen, Boulez en Kagel. Hij houdt het echter niet bij deze invloeden en geleidelijk aan laat hij zich inspireren door zowel modernistische experimenten en elektronica als door onder andere jazz, renaissancemuziek, rock of mechanische muziek. Door het heel persoonlijk verwerken van deze invloeden ontwikkelt Ligeti een muziektaal die tegelijk herkenbaar en heel persoonlijk is, een balans die door componisten vaak gezocht, maar zelden gevonden wordt. Ook het niet-klassieke concertpubliek leert de muziek van Ligeti kennen, voornamelijk wanneer die gebruikt wordt voor de soundtracks van films. Vooral regisseur Stanley Kubrick speelt daarin een grote rol en gebruikt Ligeti's muziek voor '2001: A Space Odyssey' (1968), 'The Shining' (1980) en 'Eyes Wide Shut' (1999). Ligeti overlijdt op 12 juni 2006.
Over de audio
Ligeti in space: het idee van Stanley Kubrick was eigenlijk zo gek nog niet om Ligeti's 'Lux Aeterna' te gebruiken voor '2001: A Space Odyssey'. Het 'Lux Aeterna' uit 1966 slaat immers alle vaste grond onder de voeten van de luisteraar weg en laat die traag (en enigszins hulpeloos) in de ruimte rondtollen. Nochtans is er voldoende materiaal aanwezig dat de luisteraar met de voeten op de aarde zou kunnen houden. De tekst is een deel uit de Latijnse dodenmis en ook de techniek van de proportiecanon (bekend van bij onder andere de Vlaamse polyfonisten van de 15de eeuw) verwijzen duidelijk naar het verleden. Alleen gebruikt Ligeti die proportiecanons nu net om het richtinggevoel van de luisteraar te laten wankelen. Door een zelfde melodie tegelijkertijd in verschillende notenwaarden te laten zingen, verliest de luisteraar alle besef van wat nu "normale" melodielijn en wat "variatie" is. Dit effect wordt nog verstrekt door de rijke harmonieën die het stuk helemaal een spacy karakter geven.
Meer over György Ligeti
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
