Tot Dvoraks allerlaatste werken behoort een uiterst charmante set van vier symfonische gedichten voor orkest op sprookjes van de Tsjechische dichter en schrijver Karol Jaromir Erben. Die vier werken zijn respectievelijk ‘De Waterdwerg’, ‘De middagheks’, ‘Het Gouden Spinnewiel’ en ‘De Wilde Duif’, sprookjes die in het collectieve bewustzijn van de Tsjechische cultuur graven. Dvorak schreef ze in een uitbarsting van creatieve energie tussen 1896 en 1897 en hoewel ze tot de origineelste en elegantste orkestmuziek behoren die Dvorak ooit componeerde, bereikten ze nooit de faam van andere orkestwerken als de ‘Slavische Dansen’ of de ‘Nieuwe Wereld’ symfonie.
Erbens sprookjes zijn echter geen kindervertellingen. Ze zijn zelfs behoorlijk gruwelijk. Zo vertelt ‘Het Gouden Spinnewiel’ (‘Zlaty Kolovrat’ in het Tsjechisch) het verhaal van Dornicka, een arm meisje dat door haar schoonheid de aandacht van de koning trekt. Haar stiefmoeder vermoordt haar echter, snijdt haar lichaam in stukken en stuurt Dornickas stiefzus naar het kasteel om met de koning te trouwen. Die heeft het bedrog niet door maar een oude magiër verschijnt plots ten tonele en belooft de stiefzus een gouden spinnewiel als ze hem vertelt waar Dornicka begraven ligt. De stiefzus is te inhalig om te weigeren maar op het moment dat ze begint te spinnen, vertelt het gouden spinnewiel de waarheid – dat de koningin niet Dornicka is maar haar stiefzus. De koning trekt het bos in om Dornicka te vinden en dat doet hij ook, nadat het meisje door de magiër opnieuw tot leven gewekt is.
Dvorak schetst niet zomaar tafereel na tafereel: de melodieën uit zijn symfonische gedichten komen sterk overeen met de Tsjechische verzen van de originele sprookjes. Het zijn als het ware liederen zonder woorden. Bovendien houdt Dvorak zich trouw aan de originele, strofische structuur van Erbens verhalen. Dat maakt dat Dvoraks symfonische gedichten een overzichtelijke en ook puur muzikaal coherente vorm kennen.
Over de audio
‘Het Gouden Spinnewiel’ opent met een feestelijke processie die het gevolg van de koning voorstelt wanneer die door het land trekt. Achtereenvolgens komen in het volledige werk de verschillende elementen uit het verhaal aan bod: Dornicka's schoonheid en onschuld, haar gruwelijke moord, het koninklijke trouwfeest, de verschijning van de magiër en ga zo maar door. Hier kan men de eerste zes minuten van het vijfentwintig minuten durende werk horen, een passage die het centrale marsmotief en Dornicka's thema bevat. Het is het langste van Dvoraks vier symfonische gedichten maar het illustreert de aanstekelijke kwaliteiten Dvoraks muziek uitstekend: zijn gebruik van Tsjechische volksmuziek en ritmes, die het hele werk door herkenbaar zijn, zijn kleurrijke orkestratie en de eenvoudige charme zijn harmonieën. Deze versie werd ingespeeld door het Tsjechische Filharmonisch Orkest, een orkest dat als geen ander met deze muziek vertrouwd is en hier onder leiding staat van de Engelsman Sir Charles Mackerras.
Meer over A. Dvorak
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
